Στη βιβλιοθήκη μου εδώ και πολλά χρόνια «στεγάζεται» στο επάνω ράφι της, ένα βιβλίο με το οποίο πολλές βραδιές, συνταξιδέψαμε στο εγγύς αλλά και μακρινό παρελθόν μέσω των ιστορικών του καταγραφών. Οι σελίδες του γεμάτες Ελλάδα και Αίγυπτο, Νείλο και Μεσόγειο, μνήμες, από μπαχάρια και αρώματα, αλλά και συγκίνηση για την πολιτισμική ομορφιά που δημιούργησαν εξαίρετοι ευεργέτες που συνέδεσαν την επιχειρηματικότητά τους με την αγάπη και για τις δυο πατρίδες τους. Τελικά είναι πολύ τυχερός εκείνος ο άνθρωπος που διαθέτει καρδιά όπου μέσα της μπορούν να φωλιάζουν διπλές γλώσσες, διπλές μνήμες, διπλά χτυποκάρδια, διπλά όνειρα και θύμησες.
Το βιβλίο με τον τίτλο «Η Αίγυπτος των Ελλήνων» του συγγραφέα Μανώλη Γιαλουράκη των εκδόσεων Καστανιώτη, μου είχε δωρίσει η σύζυγός του Σοφία Γιαλουράκη, την οποία πριν από μια δεκαετία περίπου γνώρισα στην Αθήνα. Μέσα από τις διηγήσεις της για την Αλεξάνδρεια ένιωσα να περπατώ στους δρόμους των αναμνήσεών της, αγάπησα την Πόλη της Ιστορίας, πορεύτηκα παρέα με Έλληνες και Αιγύπτιους στα πολύβουα σοκάκια της και ονειρεύτηκα μια μέρα να γνωρίσω, μέσα από χρώματα πλέον, τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του βιβλίου. Εκείνες που αποτυπώνουν την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, τα σχολεία, τα ιδρύματα, τα ζαχαροπλαστεία, τον Ελληνικό Ναυτικό Όμιλο εκείνης της εποχής, τα στάδια, τις βιβλιοθήκες και οτιδήποτε δημιουργήθηκε μέσα από το μεράκι των Ελλήνων της Αιγύπτου.
Έτσι λοιπόν μοιράζομαι μαζί σας τη συναισθηματική μου φόρτιση, καθώς ξεφυλλίζω τα κείμενα του Μανώλη Γιαλουράκη και τις φωτογραφίες που ανήκουν στο Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α, φρονώντας πως μια αναφορά στον σημαντικό Αλεξανδρινό συγγραφέα, είναι επιβεβλημένη και απαραίτητη. Στόχος άλλωστε είναι να μαθαίνουν οι νεότεροι εκείνα που βίωσαν και γνώρισαν οι παλαιότεροι, γιατί η αλυσίδα εάν απολέσει έναν κρίκο της, σπάει και παύει να υφίσταται ενιαία.
Ας αρχίσω λοιπόν από το βιογραφικό του Μανώλη Γιαλουράκη:
Ο Μανώλης Γιαλουράκης καταγόταν από την Κρήτη και γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου έζησε ως τα σαραντατέσσερά του χρόνια. Από την Αλεξάνδρεια πραγματοποίησε και την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα, μαθητής ακόμη, με δημοσιεύσεις ποιημάτων του στο μαθητικό περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα (Αθηνών) και Δρήρος (Κρήτης). Την ίδια περίοδο εξέδωσε και ένα μαθητικό περιοδικό με τίτλο Μαθητικός Κάλαμος. Ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία, ως καλλιτεχνικός υπεύθυνος και ιδρυτής της φιλολογικής σελίδας στην εφημερίδα της Αιγύπτου Ταχυδρόμος. Υπήρξε μέλος και αντιπρόεδρος (1965) της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Ταξίδεψε ανά τον κόσμο και το 1950 εξέδωσε τον πρώτο του τόμο ταξιδιωτικών εντυπώσεων, από την Άνω Αίγυπτο. Ακολούθησαν πολλά βιβλία ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, κριτικές μελέτες -με πρώτη εκείνη για το έργο του Πέτρου Μάγνη το 1957- και, μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα (1965), συμμετοχή στη σύνταξη και επιμέλεια εκδόσεων λογοτεχνικών και εγκυκλοπαιδικών έργων, όπως η παιδική εγκυκλοπαίδεια “Για σας παιδιά” και το Ορθογραφικό ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας και μεταφράσεις γαλλικών, αγγλικών και ιταλικών λογοτεχνικών έργων. Το πρώτο του μυθιστόρημα είχε τίτλο Η μεγάλη απόφαση και τυπώθηκε το 1966 στην Αθήνα. Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ταξιδιωτικής λογοτεχνίας (1960 για το έργο του Κρήτη), και το κρατικό βραβείο δοκιμίου (1975 για το Καβάφης: από τον Πρίαπο στο Μαρξ). Πέθανε στην Αθήνα στις 7 Μαρτίου 1987.
Το λογοτεχνικό έργο του Μανώλη Γιαλουράκη αποτελείται από τέσσερα μυθιστορήματα, όπου παρατηρείται έντονη παρουσία της τάσης της μεταπολεμικής πεζογραφίας μας για κριτική αντιμετώπιση της ελληνικής κοινωνίας της περιόδου από τη μετεμφυλιακή περίοδο ως τη μεταπολίτευση του 1974, στα πλαίσια της ρεαλιστικής γραφής και του δοκιμιακού ύφους. Πρέπει τέλος να σημειωθεί η αφηγηματική διάσταση των ταξιδιωτικών κειμένων του -μέσω κυρίως της συναισθηματικής συμμετοχής του σε περιπτώσεις τόπων συνδεδεμένων με προσωπικά του βιώματα-, είδος στο οποίο ο Γιαλουράκης αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της συγγραφικής του δραστηριότητας.
Κι ας κλείσουμε με το απόσπασμα απ΄ το οπισθόφυλλο του βιβλίου «Η Αίγυπτος των Ελλήνων»: «Η αρχή της παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στη χώρα του Νείλου χάνεται στα χρόνια της προϊστορίας· από τη δεύτερη π.Χ. χιλιετία τόσο η ιστορική συγκυρία όσο και ο γεωγραφικός παράγοντας ευνόησαν τη διαρκή επαφή αλλά και τη γόνιμη συνεύρεση των δύο λαών. Στην Αίγυπτο ο Ελληνισμός ρίζωσε, άκμασε, δημιούργησε το δικό του πολιτισμό και εντέλει διέγραψε μια σημαντική τροχιά, μια πορεία που καταγράφεται πλέον ως ένα σπουδαίο κεφάλαιο στην ιστορία των Ελλήνων της Διασποράς. Αυτήν ακριβώς τη διαχρονική παρουσία στο πέρασμα των αιώνων περιγράφει και αναπαριστά διεξοδικά ο Μανώλης Γιαλουράκης σ’ ένα πολύτιμο βιβλίο αναφοράς, σ’ ένα μοναδικό corpus προσώπων και γεγονότων, στην Αίγυπτο των Ελλήνων. Το νησί Φάρος, η Ναύκρατις, τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων, το Πατριαρχείο, η μονή Σινά, οι Αιγυπτιώτες, η κοινωνική τους διαστρωμάτωση και οργάνωση, οι οικονομικές και επιχειρηματικές τους δραστηριότητες, η πολιτιστική τους προσφορά, οι εξέχουσες μορφές της διανόησης και της τέχνης, στιγμιότυπα και επεισόδια από τη μακραίωνη διαδρομή του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή, συνθέτουν ένα μνημειώδες έργο, ένα βιβλίο που καθίσταται «κτήμα ες αεί» για τους επίδοξους περιηγητές στους χρόνους και τους τόπους όπου διαδραμάτισε το δικό του ρόλο ο Ελληνισμός της Αιγύπτου».
Στο βιβλίο, συνυπάρχουν τρεις από τους μεγάλους διασώστες της Αιγυπτιώτικης ιστορίας. Ο συγγραφέας του Μανώλης Γιαλουράκης, ο ακάματος Ευθύμιος Σουλογιάννης που έγραψε τον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης και ο ανεκτίμητος επίσης Δημήτρης Χαριτάτος, εκ των συνιδρυτών του Ελληνικού Λαογραφικού Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α) που διέσωσε πολλές από τις γραπτές πηγές των Αιγυπτιωτών, στον οποίο είναι χαρισμένο το βιβλίο ως εξής: «Στον εξαίρετο φίλο ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΑΡΙΤΑΤΟ, που πρώτος είχε την ιδέα να διασωθεί το πέρασμα των Ελλήνων από την Αίγυπτο στις σελίδες ενός βιβλίου».
Το βιβλίο είναι εξαντλημένο, όμως μια παρουσίασή του στο μέλλον σίγουρα θα είναι ωφέλιμη για όλους μας.
