Όπως αναφέρει ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, ¨η ανάλυση ολοκλήρου του Κορανίου και η μετάφραση πολλών τμημάτων του έγινε για πρώτη φορά στην ελληνική από το Νικήτα Βυζάντιο ήδη τον 9ο αιώνα¨.
Τη νεότερη εποχή όμως, αυτός που μετέφρασε πρώτος ολόκληρο το Κοράνι στα ελληνικά από το αραβικό πρωτότυπο ήταν ο Αιγυπτιώτης Γεράσιμος Ι. Πεντάκης (1838-1899), ο οποίος διετέλεσε α΄ διερμηνέας του ελληνικού Πολιτικού Πρακτορείου και Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Αίγυπτο, ενώ είχε λάβει τον τίτλο του Ιππότη του Τάγματος Μεδζιδιέ.
Το ¨Κοράνιον¨ (μεταφρασθέν εκ του αραβικού κειμένου), τυπώθηκε από τους Αδελφούς Κουρμούζη σε 665 σελίδες και κυκλοφόρησε στην Αλεξάνδρεια το 1878. Στην Αθήνα μια δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση του είδε το φως το 1886 (τυπ. Ανέστη Κωνσταντινίδη), μια τρίτη το 1928 (εκδ. Ελευθερουδάκη), μια τέταρτη το 1990 (εκδ. Γρηγόρης) και μια πέμπτη το 1995 (εκδ. Δημιουργία).
Νεότερες μεταφράσεις του Κορανίου που έχουμε υπόψη μας και κυκλοφόρησαν στην Αθήνα είναι της Λένας Μιλιλή (εκδ. Κάκτος,1980), της Μίνας Ζωγράφου-Μεραναίου (εκδ. Δαρεμά), της Αιγυπτιώτισσας Πέρσας Κουμούτση (εκδ. Εμπειρία, 2002) και της Νιόβης Νικολαΐδου (εκδ. Καλοκάθη, 2007).
Ο Πεντάκης είχε επίσης γράψει και εκδώσει – από τα πρώτα που κυκλοφόρησαν – το επίτομο ¨Λεξικόν Ελληνο-Αραβικόν¨ (Αλεξάνδρεια 1867) και το ¨Λεξικόν Ελληνο-Αραβικόν, περιέχον τας κυριωτέρας και χρησιμωτέρας λέξεις και φράσεις ηρμενευμένας αραβιστί δι΄ ελληνικών χαρακτήρων¨ (Αλεξάνδρεια 1885), το ¨Αιγυπτιακαί μελέται, ήτοι περιγραφή των πόλεων και μνημείων της Αιγύπτου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι κατακτήσεως της χώρας υπό των Αράβων¨ (Κάιρο 1898), ενώ είχε μεταφράσει από τα ιταλικά το 5πρακτο δράμα ¨Βιάνκη και Φερνάνδος εις τον τάφον του Καρόλου του Δ΄, Δουκός του Αγριγεντίου¨ (Αλεξάνδρεια 1863), το ¨Φέλιξ Ορσίνης ή τα κατά τον βίον και την δίκην αυτού¨ (Αλεξάνδρεια 1873) και το ¨Η μοναχή της Κρακοβίας ή ιστορία της Βαρβάρας Ουβρίκ¨ (Αλεξάνδρεια 1883).
Ας μεταφερθούμε λοιπόν στις 12-24/8/1878 όταν και καταχωρήθηκε στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ελπίς¨ αγγελία του μεταφραστή Γ. Πεντάκη με τίτλο ¨Το Κοράνιον, μετάφρασις εκ του αραβικού πρωτοτύπου¨ :
¨Παντός περί την μελέτην της αραβικής γλώσσης ενδιατριβόντος επισύρει ιδία την προσοχήν το Κοράνιον, όπερ θεωρείται το τέλειον προϊόν της αραβικής γλώσσης, χρησιμεύον παρ΄ άπασι τοις Οθωμανοίς ως υπογραμμός μορφώσεως και διδασκαλίας.
Του Κορανίου τούτου την μετάφρασιν επεχείρησα εκ του αραβικού κειμένου, ην και έφερον εις πέρας. Το μεν διότι μετά τινός λύπης παρετήρησα, ότι ενώ εις απάσας σχεδόν τας ευρωπαϊκάς γλώσσας μετεφράσθη, μόνον εν τη ελληνική δεν υπάρχει μεταπεφρασμένον, το δε διότι ένεκεν της εν τη Τουρκία επικρατήσεως του ελληνικού στοιχείου, ωφέλιμος εστίν εις πάντα Έλληνα η γνώσις του Κορανίου, περιέχοντος τον θρησκευτικόν, πολιτικόν και αστυκόν νόμον των Οθωμανών.
Εις την μετάφρασιν ταύτην μετεχειρίσθην γλώσσαν όσον οίον τε σαφή και καταληπτήν τοις πάσιν, επιζητήσας μάλιστα εις εξήγησιν χωρίων τινών ασαφών και την γνώμην των ενταύθα σοφών Ουλεμάδων και Κιατίπιδων. Ιδίαν δε επιμέλειαν κατέβαλον δια την εκτύπωσιν αυτού προς εκλογήν στοιχείων ευαναγνώστων και όλως νέων των 12 στιγμών και χάρτου ποιότητος αρίστης. Ούτως όσον ούπω εξέρχεται των πιεστηρίων το έργον πλήρες και κατά το δυνατόν τέλειον, συνάμενον να κοσμήση παντός φιλομούσου ομογενούς την βιβλιοθήκην.
Το βιβλίον τούτο συγκειμένων εκ 36-37 τυπογραφικών φύλλων και περιέχον πλείστας σημειώσεις και σχόλια, τιμάται φράγκων πέντε, πληρωτέων άμα τη παραλαβή αυτού¨.
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
