Η πνευματική ζωή της Αλεξάνδρειας

Η λογοτεχνία των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας, με κορυφαίο εκπρόσωπο τον Κωνσταντίνο Καβάφη, αποτελεί τον κεντρικό άξονα της πνευματικής ζωής της παροικίας.

kavafis_1

Την περίοδο κατά την οποία ο Καβάφης φτάνει στην εκφραστική του ακμή, είναι και η εποχή που παρατηρείται άνθηση στα αλεξανδρινά γράμματα. Πρόκειται για το διάστημα που ξεκινάει το 1904 με την κυκλοφορία του «πρώτου τεύχους» με 14 ποιήματα του Καβάφη και ολοκληρώνεται με τη δημιουργία του τελευταίου καβαφικού ποιήματος το 1933.  Μέσα σε αυτά τα τριάντα περίπου χρόνια ο Καβάφης δημοσιέυει πληθώρα ποιημάτων και πεζών έργων, τα οποία ακολουθούν την ιδιόρυθμη εκδοτική τακτική των αυτοτελών μονοφύλλων, που εγκαινίασε το 1891 με τη δημοσίευση του ποιήματος του «Κτίσται».

st19

Την περίοδο αυτή την εμφάνιση τους κάνουν σημαντικά φιλολογικά και πολιτιστικά περιοδικά, όπως η «Νέα Ζωή», το «Σεράπιον», «Αλεξανδρινή Τέχνη», «Ο Φάρος» και άλλα. Παράλληλα εμφανίζονται δημιουργοί που με το έργο τους συνέβαλαν στην πρόοδο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, όπως είναι ο Πέτρος Μάγνης, ο Γλαύκος Αλιθέρσης, ο Παύλος Γνευτός. Αλλά πολλοί και σημαντικοί είναι και η κριτική τέχνης, οι ιστορικοί και κοινωνιολόγοι, με σημαντικότερους τους, Γιώργο Βρισιμιτζάκη, Δημητρό Ζαχαριάδη, Τίμο Μαλάνο, Διονύσιο Οικονομόπουλο, Χριστόφορο Νομικό, Ευγένιο Μηχαηλίδη, Πήλιο Ζάγρα και Γεώργιο Σκληρό.

georges-moustaki11

Μετά την παραπάνω εποχή λίγοι είναι αυτοί που θα ξεχωρίσουν. Η ποιήτρια Ευαγγελία Παλαιολόγου-Πετρώνδα και ο ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης, οι πεζογράφοι Γ. Φιλίππου-Πιερίδης, Α. Ιννίνο, Μ. Ρουσσιάς, Β. Γρατσέας, οι κριτικοί και μελετητές Μ. Γιαλουράκης, Μ. Χαλβατζάκης, Ε. Χατζηανλεστης, Γ. Παπουτσάκης. Βέβαια δε μπορούμε να μην αναφέρουμε το μεγάλο πεζογράφο και κριτικό Στρατή Τσίρκα, το έργο του οποίου είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την πολιτική του δράση, με τη φελάχικη και αστική ζωή της Αιγύπτου και με την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Το 1937 έκανε την εμφάνιση του με το ποίημα «Οι φελλάχοι». Το 1957 έγραψε τη νουβέλα «Νουρεντίν Μπόμπα» σχετικά με την εθνικοποίηση του Σουέζ. Ανάμεσα στα έτη 1961-1965 γράφει την τριλογία του «Ακυβέρνητες Πολιτείες». Το 1976 εκδίδει την «Χαμένη Άνοιξη» το πρώτο βιβλίο μιας τριλογίας που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει.

73651-manos_loizos

Μια τόσο πλούσια σε πνευματική κίνηση και σε παραγωγή πολιτισμού παροικία δε μπορούσε παρά να έχει και αξιόλογη παρουσία στα εικαστικά. Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος Παρθένης, δημιουργός γνωστών έργων. Ο Δημήτριος Λίτσας εργάστηκε στην Αλεξάνδρεια από το 1914 μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Μίκης Ματσάκης εργάστηκε για πάρα πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια, όπου ανέλαβε αγιογραφήσεις ναών, με σημαντικότερη αυτή του Ευαγγελισμού. Άλλοι σπουδαίοι καλλιτέχνες ήταν οι Γιάννης Κεφαλληνός, Θάλεια Φλωρά-Καραβία, Μένης Αγγελόπουλος, Ανατολής Λαζαρίδης, Γιάννης Μηταράκης, Αριστείδης Παπαζώρζ, Νίκος Γώγος, Γιάννης Μαγκανάρης, Κλέα Μπαντάρο, Αντώνης Νίνος κ.α.

200px-Dinoss

Στη μουσική η Αλεξάνδρεια έβγαλε γνωστούς μουσικούς και τραγουδιστές όπως η Λίλα Λαλαούνη, ο Αλέξανρος Γκρεκ, ο Τ. Γιαννόπουλος, η Ελένη Λοΐζου, η Πολυξένη Παφίτη-Σουλιώτη, Σ. Βαρβαρέσος, Ζώρζ Μουστακί, Ντέμης Ρούσσος, Σούλη Σαμπάχ, Δάκης, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μάνος Λοϊζος.

Αλλά και στο θέατρο και τον κινηματογράφο προσέφερε η Αλεξάνδρεια, με ηθοποιούς όπως ο Ντίνος Ηλιόπουλος, η Μαίρη Γιατρά-Λεμού, ο Τέλης Ζώτος.