Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, υπήρξε ένα γερό χτύπημα στην καρδιά του Ελληνισμού, γεγονός που επέφερε εκτός απ΄ τα ψυχικά τραύματα και μια μεγάλη προσφυγική μετακίνηση. Η Αίγυπτος ως χώρα φιλόξενη, ανέκαθεν δεχόταν κύματα μεταναστευτικά, κυρίως Ελλήνων, θεμελιώνοντας κατ΄ αυτό τον τρόπο μια ιδιαίτερη σχέση με τους διωκόμενους ή τους αναζητούντες την τύχη τους, σε διάφορες εποχές.
Το Ελληνικό Κράτος θέσπισε ως Ημέρα Μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής την 14η Σεπτεμβρίου.
Χρόνια αργότερα της Καταστροφής στη Σμύρνη, συγκεκριμένα την 6η και 7η Σεπτεμβρίου 1955, στην Κωνσταντινούπολη συνέβη άλλη μια τραγωδία ελληνική.
Με τον όρο «Σεπτεμβριανά» καταγράφηκε το πογκρόμ που εξαπέλυσε ο τουρκικός όχλος, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης.
Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000.
Ένα μαινόμενο πλήθος 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς. Με συνθήματα «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του Έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης», από την οργή του όχλου δεν γλύτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής ιδιοκτησίας. Πολλοί λοιπόν κατατρεγμένοι Ρωμιοί, κατέφυγαν στην Ελλάδα αλλά ένα μεγάλο ποσοστό βρήκε νέα πατρίδα την φίλια Αίγυπτο. Γι αυτό η Κωνσταντινούπολη και η Αλεξάνδρεια, συνδέονται μέσω μιας προσφυγικής διαδρομής, όπως συνέβη και με τους Μικρασιάτες του 1922, που επίσης βρήκαν σανίδα σωτηρίας στην Αίγυπτο.
Ιστορικά οφείλουμε να αναφέρουμε, ότι και πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, αρκετοί Μικρασιάτες είχαν αρχίσει να μεταναστεύουν σε Κάϊρο και Αλεξάνδρεια, ασχολούμενοι με το εμπόριο και την κτηματοκτησία.
Βέβαια η καταστροφή του 1922 οδήγησε το πρωτοφανές κύμα προσφύγων Μικρασιατών, πολλοί από τους οποίους βρήκαν καταφύγιο στην Αίγυπτο. Εκεί οι Μικρασιάτες ίδρυσαν ελληνικές κοινότητες, σχολεία και πολιτιστικά σωματεία. Εστίασαν στις ίδιες δραστηριότητες που είχαν και στην Μικρά Ασία, όπως το εμπόριο και τα ακίνητα. Το πρώτο Παράρτημα του «Μικρασιατικού» ιδρύθηκε στο Κάϊρο το 1905, ακολουθούμενο από αυτό της Αλεξάνδρειας το 1906. Επίσης στην Αλεξάνδρεια, εκατοντάδες Μικρασιάτες, κυρίως έμποροι και κτηματίες, συμμετείχαν ενεργά στις δραστηριότητες του Μικρασιατικού Συλλόγου της πόλης. Να σημειωθεί, ότι οι Μικρασιάτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Αιγύπτου, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των πόλεων όπου εγκαταστάθηκαν. Γι αυτό και η παρουσία τους άφησε έντονο πολιτιστικό αποτύπωμα στην χώρα του Νείλου, διατηρώντας την ελληνική γλώσσα και τις παραδόσεις.
Στην δική μας Αλεξάνδρεια, το 1906, ιδρύθηκε ο Σύλλογος Μικρασιατών «Η Ανατολή».
Οι Σύλλογοι του Καΐρου και της Αλεξάνδρειας ήταν παραρτήματα του Συλλόγου Μικρασιατών «Η Ανατολή» της Αθήνας. Το 1913 ιδρύθηκε ο ανεξάρτητος Σύνδεσμος Ελλήνων Μικρασιατών «Η Ιωνία». Το 1918 μετονομάστηκε σε Ελληνικό Μικρασιατικό Σύνδεσμο «Η Μικρά Ασία» και σε αυτόν συγχωνεύτηκε το παράρτημα της «Ανατολής» Αλεξανδρείας. Στη συνέχεια, ο Σύνδεσμος μετατράπηκε σε Σύλλογο των εν Αλεξανδρεία Ελλήνων Μικρασιατών «Η Μικρά Ασία». Το 1936 μετονομάστηκε σε Ελληνικό Μικρασιατικό Σύλλογο «Η Μικρά Ασία». Η δράση του Συλλόγου, από την ίδρυσή του, ήταν φιλανθρωπική. Στο πρώτο καταστατικό (1906) του Συλλόγου των Μικρασιατών Αλεξανδρείας «Η Ανατολή» δηλώνεται πως κύριος σκοπός του ήταν η στήριξη του έργου του κεντρικού Συλλόγου της Αθήνας, δηλαδή η συνένωση των απόδημων Μικρασιατών και η ηθική και πνευματική στήριξή τους, ιδίως των απόρων. Επίσης, η μελέτη της ιστορίας του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Η επίτευξη των σκοπών θα γινόταν μέσω διαλέξεων, εκδόσεων καθώς και δημιουργίας και διατήρησης βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου. Στο προσχέδιο του κανονισμού του ανεξάρτητου πλέον Συλλόγου (1920) στους σκοπούς προστίθεται η ενίσχυση του φρονήματος και της εκπαίδευσης των «εν Μικρά Ασία υποδούλων Μικρασιατών».
Κατά τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Σύλλογος ανέλαβε τα έξοδα επαναπατρισμού των Μικρασιατών που υπηρετούσαν καταναγκαστικά στον οθωμανικό στρατό και που κρατούνταν ως αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο. Κατά τα έτη αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Σύλλογος ανέλαβε την οικονομική στήριξη και περίθαλψη των προσφύγων που κατέφυγαν στην Αλεξάνδρεια. Σε συνεργασία με το Ελληνικό Γενικό Προξενείο, ο Σύλλογος κατέγραφε τους πρόσφυγες και εξέδιδε πιστοποιητικά και ειδικά δελτία ταυτότητας προκειμένου να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. Το 1930 η έδρα του Συλλόγου μεταφέρθηκε από την Αλεξάνδρεια στην Ιβραημία και ενδυναμώθηκαν οι δεσμοί με την εκεί Ελληνική Κοινότητα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν το ζήτημα της γραφειοκρατικής, υγειονομικής και οικονομικής στήριξης των Μικρασιατών προσφύγων στην Αλεξάνδρεια έπαψε να είναι οξύ, ο Σύλλογος ανέπτυξε έντονη πολιτιστική δράση για φιλανθρωπικούς σκοπούς, διοργανώνοντας κυρίως καλλιτεχνικές ή και λογοτεχνικές εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Σύλλογος επιχορηγούσε την εγγραφή και φοίτηση των απόρων μαθητών στα Κοινοτικά Σχολεία της Αλεξάνδρειας και της Ιβραημίας.
Παρατηρούμε λοιπόν, ότι η Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε ένα σκληρό τραγικό γεγονός για τον Ελληνισμό, που όμως, δεν κατέβαλε τη ρωμιοσύνη, απεναντίας την ενδυνάμωσε. Διόλου τυχαίο ότι η πλειονότητα των Αιγυπτιωτών, προέρχεται από τα προσφυγικά και μεταναστευτικά κύματα που προήλθαν απ΄ τις καταστροφές του 1922 και εντεύθεν.
Ας ενθυμούμεθα λοιπόν, ότι την 14η Σεπτεμβρίου, οι απανταχού Έλληνες τιμούν την Ημέρα Μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής, ενώ παράλληλα δεν λησμονούν την μεγάλη προσφορά της Αιγύπτου να υποδεχθεί τους κυνηγημένους, έτσι ώστε να ζήσουν, να προκόψουν και να δημιουργήσουν τις βάσεις για την στήριξη της μητέρας Ελλάδας που υπέφερε απ΄ τις χαίνουσες πληγές της Καταστροφής.
