Μαυρομματαίων 20 και λεωφ. Αλεξάνδρας. Η πλατεία Αιγύπτου υπήρξε θερμοκήπιο αστικής αρχιτεκτονικής.
Του Νίκου Βατόπουλου
εφημερίδα “Καθημερινή“
Σε όλη την Αθήνα, δεν υπάρχει άλλο αστικό ξέφωτο σαν την πλατεία Αιγύπτου. Στη συμβολή της Πατησίων με την Αλεξάνδρας, αυτή η μεγάλη πλατεία, κόμβος και άξονας, φορτωμένη και κακοποιημένη, διατηρεί ωστόσο τη μεγαλοπρέπεια του παρελθόντος με έναν τρόπο που σε υποχρεώνει να την προσέξεις. Λίγο να δεις ολόγυρα, ακόμη και αν είσαι νεοφερμένος στην περιοχή, ακόμη και αν το βλέμμα σου δεν έχει την εκπαίδευση ενός περιηγητή του άστεως, αρκεί για να νιώσεις ότι εδώ δεν είναι μια πλατεία τυχαία. Εδώ, είναι μια πρωτεύουσα του αθηναϊκού μεσοαστισμού.
Και μεγαλοαστισμού, θα διόρθωνε κάποιος. Ισως, αν σταθεί κανείς σε ορισμένα από τα διασωζόμενα κτίρια της ευρύτερης περιοχής, που αντανακλούν στο σήμερα τις κοινωνικές ιεραρχήσεις τού χθες. Η πλατεία Αιγύπτου είναι κόμβος σε μια περιοχή ανάμεσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο Πεδίον του Αρεως και στην πλατεία Βικτωρίας, με κύριο χαρακτηριστικό την υψηλής ποιότητας αρχιτεκτονική της περιόδου 1910-1965. Αυτός ο μισός αιώνας αστικής αναγέννησης έχει αφήσει το αποτύπωμά του και συχνά εικόνες της Πατησίων και των πέριξ με τα φθίνοντα κτίρια ενός αστικού κλέους μού θυμίζουν εικόνες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, με τα ίχνη του παλαιού κόσμου να αχνοφωτίζονται σαν θαμποί βωμοί σε μια άχαρη καθημερινότητα.
Αλλά, η Πατησίων ανεβαίνει και θα ανέβει. Ειδικά όμως η πλατεία Αιγύπτου έχει τέτοια δυναμική που προσφέρεται ως ένας εξώστης αστικού πειραματισμού. Εδώ βρίσκονται ακόμη δείγματα παλαιάς αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, όπως στην οδό Ιουλιανού και απέναντι στο κτίριο της ΓΣΕΕ, στον τύπο του petit palais, μιας ειδικής κατηγορίας μεγαλοαστικών κατοικιών που είχε διάδοση σε αυτήν την ακτίνα της Πατησίων. Αν στρέψουμε το βλέμμα μας λίγο αριστερά, Ιουλιανού και Πατησίων, θα δούμε το Μέγαρο Ησαΐα, πολυκατοικία του 1923, που σχεδίασε ο Παναγιώτης Ζίζηλας. Είναι απλώς ένα δείγμα μιας γενικευμένης τάσης νεωτερισμών στην πρώτη περίοδο του Μεσοπολέμου. Ηδη όμως από το 1908-1910 είχε αρχίσει ένα κύμα επενδύσεων από ομογενείς και επιχειρηματίες, όπως μας δείχνει τόσο το Μέγαρο Υπατία (γνωστό στη βιβλιογραφία ως Λιβιεράτου από τον κτήτορά του) του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη όσο και το κτίριο της ΓΣΕΕ που προαναφέρθηκε και το οποίο είχε αποκαλυφθεί ανακαινισμένο όταν υπουργός Πολιτισμού ήταν η Μελίνα Μερκούρη.
Η πρόσφατη ανακαίνιση όψεων στο τόσο χαρακτηριστικό τριώροφο στη γωνία Μπουμπουλίνας και λεωφ. Αλεξάνδρας (φωτογραφία) επαναφέρει το βλέμμα στις δυνατότητες της πλατείας Αιγύπτου. Δίπλα και προς την Ιουλιανού, αλλά και απέναντι στη Μαυρομματαίων και στην Κοδριγκτώνος, είχαν χτιστεί μετά το 1920 πυργοειδείς επαύλεις που συγκροτούσαν ένα παραμυθένιο αστικό περιβάλλον. Αυτό το γωνιακό στην Αλεξάνδρας επιβίωσε και το θυμάμαι στα πρωτότυπα γαιώδη χρώματά του, όπως ήταν η σωστή χρωματική γκάμα γι’ αυτά τα εκλεκτικιστικά μέγαρα μετά τον κλασικισμό.
Απέναντι ξεχωρίζει η πολυκατοικία Σαββίδη, ηλικίας 90 ετών, σε μοντερνιστικό σχέδιο του Νίκου Νικολαΐδη, χτισμένη και αυτή στη θέση αστικού πυργίσκου. Στη γωνία με την Πατησίων υπήρχε ένα ακόμη τέτοιο αστικό μέγαρο που σήμερα θα προκαλούσε τα βλέμματα. Αλλά σώζεται ευτυχώς η πολυκατοικία της δεκαετίας του 1920, Πατησίων και Γκυιλφόρδου, σχεδιασμένη από τον Κώστα Κιτσίκη. Η πυκνότητα αυτών των επιβλητικών κτιρίων ήταν μοναδική σε αυτό το κομμάτι της Αθήνας.
Περιμένουν ακόμη η πλατεία Αιγύπτου, η Μαυρομματαίων, η Ρεθύμνου, η Μετσόβου, η Ιουλιανού, τα γύρω στενά, να μελετηθούν ως το εργαστήρι του νέου αθηναϊκού αστισμού 1910-1935. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε λεπτομερώς την κοινωνική ακτινογραφία.
https://www.kathimerini.gr/culture/563494993/to-thayma-tis-plateias-aigyptoy
