Σημαδιακή χρονιά το 2023 για την Αλεξάνδρεια και τον Ελληνισμό ανά τον κόσμο. Τιμούνται τα 160 χρόνια από τη γέννησή του Κωνσταντίνου Καβάφη και τα 90 από το θάνατό του. Παράλληλα όμως δεν θα πρέπει να λησμονούμε μια άλλη σπουδαία προσωπικότητα, μέσω της οποίας αναδείχθηκε επιπλέον το καβαφικό στοιχείο και η διατήρηση της μνήμης μας, γύρω από την ιστορική κατοικία του ποιητή!
Κωστής Μοσκώφ, το όνομά του: Αναρίθμητες οι σελίδες της προσφοράς του στον πολιτισμό, ενώ την 29η Ιουνίου 2023 κλείνουν 25 χρόνια από το θάνατό του.
Το αφιέρωμα ενός εκ των σημαντικότερων Ελλήνων συγγραφέων, του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, με τίτλο «Με τον Κωστή Μοσκώφ στην Αλεξάνδρεια» παρατίθεται παρακάτω, ως ένας φόρος τιμής, μνήμης και υπενθύμισης στο πλούσιο έργο του ανθρώπου που τίμησε τον ελληνισμό της Αλεξάνδρειας, την ιστορία της και το μέγεθος του παγκόσμιου Κωνσταντίνου Καβάφη!
“Στα 1997, έναν χρόνο πριν αναχωρήσει οριστικά, ο Κωστής Μοσκώφ με κάλεσε, μαζί με αρκετούς άλλους, στα «Καβάφεια», τα ετήσια βραβεία που είχε καθιερώσει και τα οποία απονέμονταν κυρίως σε ποιητές. Φτάσαμε στο αεροδρόμιο του Καΐρου – στην παρέα ήταν ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, ο υπουργός Νίκος Σηφουνάκης, ο συγγραφέας Νίκος Παπανδρέου, αδερφός του Γιωργάκη, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης και άλλοι. Ο Κωστής μας υποδέχτηκε φορώντας ένα θερινό τσαλακωμένο κοστούμι, πουκάμισο με φθαρμένο γιακά και ταλαιπωρημένη γραβάτα. Ήταν ο Κωστής που ήξερα: πανέμορφος, με μεγάλα έντονα μάτια, στητός και με κάποιο πρόβλημα στο αριστερό του χέρι, που δεν το όριζε απολύτως. Αρχοντικός και άνετος.
Ξεκινήσαμε με πούλμαν για την Αλεξάνδρεια, μια απόσταση δύο ωρών και κάτι – ο Μοσκώφ, όρθιος, ήδη μας έδινε έναν σωρό πληροφορίες, ενώ διασχίζαμε το Κάιρο. Έγραφα κρυφά στο μαγνητόφωνο αυτά που έλεγε, μέσα στους θορύβους του αυτοκινήτου και του δρόμου – κι έχω ακόμα κρατημένη την πολύτιμη κασέτα, εις μνήμην. Στην Αλεξάνδρεια μείναμε στο μυθικό ξενοδοχείο «Cecil», γνωστό ακόμα από το Αλεξανδρινό κουαρτέτο του Λώρενς Ντάρελ.
Ο Κωστής μας μύησε, τις λίγες μέρες που μείναμε, στο αίσθημα της Αλεξάνδρειας, μας γύρισε παντού – πήγαμε επίσκεψη στο σπίτι του Καβάφη, στην οδό Λέψιους 10, και βέβαια, με μεγάλο δέος, στον τάφο του ποιητή. Υπήρχαν ακόμα έντονα τα ίχνη του μεγαλείου της ελληνικής κοινότητας, που τα νιώσαμε στα διάφορα παλιά αρχοντικά όπου μας κάλεσαν, στο περίφημο ζαχαροπλαστείο «Παστρούδη», στις εκκλησιές, στα μεγάλα νοσοκομεία, διδακτήρια και παρθεναγωγεία που είχαν χτίσει οι Έλληνες, στους δρόμους, και στα σκονισμένα παλαιοπωλεία.
Το αίσθημα του Καβάφη και του Τσίρκα, ο μέγας Ελληνισμός ήταν πανταχού παρών. Κυκλοφορώντας, ένιωθα βαθύτερα και την πεζογραφία του Ναγκίμπ Μαφχούζ, του μεγάλου Αιγύπτιου, Νομπελίστα συγγραφέα, που ζούσε ακόμα τότε, υπέργηρος (έφυγε το 2006), ένιωθα την παρουσία του Φόρστερ μέσα στα τραμ, όπως και τις μνήμες της Πηνελόπης Δέλτα και των Μπενάκηδων να αιωρούνται στους δρόμους. Έβλεπα ζωντανά, από κοντά, το θέατρο «Ζιζίνια», το Ράμλι, και μισοσβησμένα ίχνη από τα σφαιριστήρια και τα παραλιακά καζίνο όπου σύχναζε ο Αλεξανδρινός.
Ο Μοσκώφ είχε πετύχει πολλά στα λίγα χρόνια που υπηρέτησε στην Αλεξάνδρεια ως μορφωτικός σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας, συνοδευόμενος απ’ την εξαίρετη γυναίκα του, την αισθαντική Πόπη. Καθιέρωσε τα βραβεία Καβάφη, μετέφρασε ο ίδιος Άραβες και Εβραίους ποιητές, έσωσε την οικία Καβάφη, έκανε να ακούγεται ισχυρότερα στην περιοχή το όνομα του ελληνισμού, αποκατέστησε σχέσεις, δημιούργησε έναν νέο σεβασμό. Ήταν ίσως μια τελευταία, μικρή, ελληνική αναλαμπή σε αυτή την πόλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη λαμπρότερη των ελληνιστικών χρόνων μαζί με την Αντιόχεια.
Η απονομή των βραβείων Καβάφη έγινε την τρίτη μέρα στην Όπερα του Καΐρου, όπου ξαναπήγαμε με πούλμαν. Μεγαλοπρεπές κτίριο και αντίστοιχη τελετή – παρών ο υπουργός Πολιτισμού της Αιγύπτου, λογοτεχνικές αραβικές προσωπικότητες, ενώ αίφνης εμφανίστηκε κι ο Σωτήρης Κούβελας, που τότε ήταν υπουργός Πολιτισμού. Βραβεύτηκαν Έλληνες και Άραβες ποιητές και μεταφραστές μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα. Τα βραβεία αυτά, όπως και το σχετικό συνέδριο που προηγείτο, με τον τρόπο που πραγματοποιούνταν και με το κύρος που είχαν αρχίσει να αποκτούν, ήταν από τις πιο ευφυείς και ουσιώδεις ιδέες του Μοσκώφ.
Έφυγα γοητευμένος απ’ την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο και εξίσου απ’ τη δουλειά που είχε κάνει ο Κωστής, χαλώντας έτσι τη διπλωματική πιάτσα και την αμέριμνη ραστώνη της. Εξάλλου, από νωρίς πάσκισαν να τον φάνε, να τον γυρίσουν πίσω. Τους ενοχλούσε ο δυναμισμός, η οξυδερκής του δραστηριότητα – όπως κάνουνε παντού, με όλους όσους αξίζουν και δεν υπακούουν. Τελικά, με την αναχώρηση του Μοσκώφ, απομείωσαν την παρουσία των ελληνικών γραμμάτων στην Αίγυπτο, ταπείνωσαν την όλη κατάσταση. Διότι απλώς οι πολιτικοί του μικρο-ελλαδισμού δεν καταλαβαίνουν, δεν κατάλαβαν ποτέ τίποτε.
Ωστόσο, ο Κωστής Μοσκώφ άφησε κι εκεί, στην Αίγυπτο, τη σφραγίδα του, ως υπόδειγμα για το μέλλον, για κάποιους που ίσως κάποτε αρχίζουν να υποψιάζονται το ιστορικό μέγεθος των πραγμάτων και πόσο ρόλο παίζει το ειδικό βάρος των ξεχωριστών ανθρώπων”.
Πηγή: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ
(Οι φωτογραφίες προέρχονται από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού της Αλεξάνδρειας)
