Του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου
Σαν σήμερα την 11η Μαΐου 1940, γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες μουσικοσυνθέτες. Τα γενέθλια είναι του Χρήστου Λεοντή, του οποίου η σφραγίδα στην τέχνη, στους αγώνες, στη δημοκρατία, παραμένει ανεξίτηλη στις καρδιές, τις ψυχές και το μυαλό όλων μας!
Εντός του 2023 θα κυκλοφορήσει η βιογραφία του. Έχω την τιμή και τη συγκίνηση, να την έχω συγγράψει και τώρα να βρίσκεται στο τελικό στάδιο. Τον ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας γι αυτό και του εύχομαι να είναι πάντα υγιής, δυνατός και εμπνευσμένος όπως είναι σε όλη τη ζωή του!
Η Ελλάδα και οι Έλληνες του οφείλουμε πολλά, για την τέχνη που μας προσέφερε και για τη στάση ζωής του!
Η Αλεξάνδρεια είναι συνδεδεμένη με τον Χρήστο Λεοντή, μέσω του επίσης μεγάλου μουσικοσυνθέτη και αγαπημένου φίλου του, με τον οποίο πορεύτηκαν μαζί στα νεανικά τους βήματα και η φιλία τους υπήρξε παραδειγματική. Ήταν ο αείμνηστος Αλεξανδρινός Μάνος Λοΐζος!
Ένα μικρό απόσπασμα από την «ανάκριση» που υπέβαλλα επί έναν περίπου χρόνο στον αγαπημένο μου Χρήστο Λεοντή, σας το αφιερώνω παρακάτω. Είναι λόγια που και ο ίδιος πρόσφατα ανέφερε, στο αφιέρωμα που του έκανε ο Αλέξης Βάκης στο ραδιόφωνο του 105,5 στο Κόκκινο.
Απόσπασμα από τη βιογραφία του
Μίκης – Χρήστος Λεοντής – Μάνος Λοΐζος
*****
Όση ώρα διηγείται το ιστορικό εκείνης της συνάντησης, το πρόσωπο του Χρήστου Λεοντή έχει πάρει μια έκφραση θαρρείς και δεν έχει περάσει λεπτό από το τότε γεγονός. Ξαναζεί τα συμβάντα, τα συναισθήματα, τους διαλόγους, τη νιότη μιας εποχής που τον χάραξε ανεξίτηλα.
«Άρχισα πυρετωδώς, τη συνεργασία με τον Μάνο Ελευθερίου, το Φώντα Λάδη, τον Κώστα Βρεττάκο, τον Ζώη Μάναρη κ.α.. Τότε έγραψα και τα τρία τραγούδια από το «Βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου.
Το νέο κίνημα για μουσικούς και ποιητές άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά…
Δεν αρχίσαμε αμέσως τις συναυλίες όπως προέκυψαν τα γεγονότα, διότι το Εθνικό Θέατρο ανέθεσε στον Μίκη να γράψει τη μουσική για τις «Φοίνισσες» που θα ανέβαζε το καλοκαίρι ο Μινωτής, και δεν θα του έμενε χρόνος.
Εγώ όμως είχα αναστατωθεί και ήθελα να προχωρήσω, οπότε ζήτησα από τον Μίκη να με βοηθήσει να βρω μια χορωδία. Κι εκείνος με έστειλε στον ΣΦΕΜ, τον νέο-ϊδρυθέντα Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής.
Ο σύλλογος είχε ιδρυθεί από ανθρώπους που ανήκαν στην αριστερά, ακριβώς για να στηρίξουν τη μουσική του Μίκη και την προσπάθειά του για την δημιουργία του νέου μουσικού και πολιτιστικού κινήματος.
Ο Σύλλογος στεγαζόταν στην οδό Σόλωνος 115. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν καλή, παρ’ όλο που η εικόνα που αντίκρυσα, δεν βοηθούσε και τόσο…
Δυο μικρά δωμάτια όπου στο ένα υπήρχε ένα όρθιο παλιό νοικιασμένο πιάνο, δυο καρέκλες και καμμιά εικοσαριά νεαρά άτομα, που κάθονταν στο πάτωμα και τραγουδούσαν. Θεοδωράκη.
Ο πρόεδρος Ζάκης Κουνάδης με σύστησε στα παιδιά και τους ανακοίνωσε και την προέλευση και το σκοπό της επίσκεψής μου. Με καλοδέχτηκαν.
Ανάμεσα σ’ αυτούς ο Λοΐζος, ο Σαββόπουλος, ο Μαυρουδής, η Φαραντούρη, ο Ελευθερίου, ο Λάδης…
Με ρωτά ο Κουνάδης:
-«Θέλεις στη συναυλία αυτή που μας ενημέρωσε ο Μίκης να οργανώσουμε για σένα, να είναι μαζί και ένας άλλος;».
-«Ποιος;» ρωτώ… και μου δείχνει τον Λοΐζο.
Μου παίζει με την κιθάρα του ένα πολύ όμορφο τραγούδι του σε στίχους του Λόρκα με τίτλο «Κιθάρα», που άρχιζε: Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας, δεν ωφελεί να πεις να κλάψεις…
Εδώ αρχίζει η δίδυμη καλλιτεχνική πορεία μας, με τον Μάνο που γίναμε…κολλητοί, έτσι που πολλές φορές στην αρχή μας μπέρδευαν και λέγανε εμένα… Λοΐζο και τον Μάνο… Λεοντή.
Πρώτη μας, παρθενική, κοινή συναυλία με τον Μάνο στις 11 Μαρτίου 1963 στο θέατρο Ακροπόλ.
Οι εισπράξεις θα πήγαιναν για το τέταρτο πανσπουδαστικό συνέδριο, το οποίο δεν έγινε ποτέ, ενώ στη συναυλία αυτή είχαμε και την πρώτη μας πολιτική δοκιμασία.
Παρακρατικές οργανώσεις, με την καθοδήγηση του τότε γνωστού διοικητή ασφαλείας Καραπαναγιώτη, δήθεν φοιτητές, πήραν χίλια εισιτήρια, δήθεν να τα διαθέσουν και για τις δύο προγραμματισμένες συναυλίες, τα οποία μας επέστρεψαν όλα πίσω, πέντε λεπτά πριν.
Έτσι καταφέραμε και κάναμε μόνο μία παράσταση με το μισό θέατρο γεμάτο.
Στη συναυλία αυτή ήρθε και μας παρουσίασε στο κοινό, σαν νέοι που ήμαστε και εντελώς άγνωστοι στο κοινό, ο Μίκης.
Η τιμή ήταν μεγάλη και ξέχειλη η περηφάνεια και η χαρά που νοιώθαμε.
Αυτή η πράξη του ήταν ένα σπουδαίο μάθημα ζωής και συμπεριφοράς σε μένα στην μετέπειτα καλλιτεχνική μου πορεία.
Παρόμοιο μάθημα ζωής πήρα και από τον Χατζιδάκι, μα αργότερα θα σας μιλήσω γι αυτό.
Κατά την παρουσίαση μίλησε με τα κολακευτικότερα λόγια για μένα και τον Μάνο και για την νέα εποχή που ξεκινούσε. Για το Διονυσιακό και το Απολλώνιο πνεύμα που εκφράζαμε με τη μουσική μας.
Στο τέλος της παρουσίασης, μου παρέδωσε .μία πέτρα που του είχαν πετάξει κατά τη διάρκεια συναυλίας του στη Νάουσα…. παρακρατικοί….(Το χαρακτηριστικό φαινόμενο της εποχής… λίγο αργότερα η δολοφονία Λαμπράκη).
Η πέτρα αυτή, και η παράδοσή της στους δύο νέους συνθέτες, συμβόλιζε την συνέχιση του αγώνα που ο ίδιος είχε ξεκινήσει, για την επίτευξη των στόχων που η ίδια η κοινωνία είχε ανάγκη και αναζητούσε.
Τα παραπάνω αποτυπώνουν αφ’ ενός το κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και μία πτυχή του χαρακτήρα του Μίκη.
Η αναφορά μου στην συναυλία μας με τον Μάνο κλείνει με την μαρτυρία ότι σ’ αυτήν γνώρισα δύο αγαπημένους μεγάλους ποιητές. Τον Νικηφόρο Βρεττάκο και τον Γιάννη Ρίτσο που είχαν έλθει στο τέλος να μας συγχαρούν.
Σημαδιακή για μένα, αυτή η μέρα!!!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΕΟΝΤΗ
***********************************
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 11 Μαΐου 1940. Ενώ παρακολουθούσε τις πρώτες ακόμη τάξεις του σχολείου, άρχισε να ψέλνει στην εκκλησία. Εκεί επηρεάστηκε άμεσα από τη βυζαντινή μουσική που, μαζί με το κρητικό τραγούδι, άρχισαν να διαμορφώνουν τη μουσική του προσωπικότητα. Έμαθε μαντολίνο και πιο μετά βιολί. Οι πρώτες συνθετικές προσπάθειες του Χρήστου Λεοντή έγιναν το 1952, πάνω σε κείμενα μεγάλων εορτών της Εκκλησίας. Αφού το 1957 τελείωσε το γυμνάσιο, ήρθε στην Αθήνα για να φοιτήσει στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη των θεωρητικών μαθημάτων. Καθηγητές του ήταν ο Μενέλαος Παλλάντιος και ο Γιάννης Α. Παπαϊωάννου. Τις σπουδές του συνέχισε αργότερα στο Κονσερβατόριο του Παρισιού όπου διδάχθηκε Αρμονία, Αντίστιξη και Φούγκα με καθηγητή του τον Allen Weber. Ο ίδιος σε διάφορες συνεντεύξεις του έχει χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως αριστερό, ιδεολογικά αδογμάτιστο όμως, κριτικάροντας και την αριστερά και τη δεξιά όταν χρειάζεται.
Η μουσική του δραστηριότητα καλύπτει πολλούς χώρους, όπως το τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση.
Το 1962 ξεκίνησε και επίσημα η συνθετική δραστηριότητα του Χρήστου Λεοντή με μουσικές για τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη και τους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου.
Το 1963 κυκλοφόρησε, σε δισκάκια των 45 στροφών, η πρώτη δισκογραφική δουλειά του συνθέτη με τραγούδια σε στίχους του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου (Φέρτε τη θάλασσα), του Μάνου Ελευθερίου (Το σπίτι γέμισε με λύπη) κ.α. Στις 20 Ιουνίου τις ίδιας χρονιάς στο θέατρο «Παρκ» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στην Αθήνα, κάνει πρεμιέρα η «Μαγική πόλις». Ήταν η περίφημη μουσικοθεατρική παράσταση του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη όπου ο Λεοντής με τον Μάνο Λοΐζο συμμετείχαν με τα πρώτα τους τραγούδια διευθύνοντάς τα στο ιντερμέτζο, μεταξύ των δυο μερών της παράστασης.
Το 1964 ηχογραφήθηκε η Καταχνιά, ο πρώτος μεγάλος δίσκος του Λεοντή. Οι στίχοι ήταν του Κώστα Βίρβου και τα κείμενα του Νικηφόρου Βρεττάκου. Τα τραγούδια ερμήνευσαν ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα. Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1965.
Από το 1973 μέχρι το 1982 συνεργάστηκε με τον Κάρολο Κουν. Μετά την αποδημία του Κουν, συνεχίστηκε η συνεργασία με τους επιγόνους και μαθητές του, Γιώργο Λαζάνη, Μίμη Κουγιουμτζή και συνεχίζει μέχρι σήμερα –τέσσερις δεκαετίες- τη συνεργασία με το Θέατρο Τέχνης. Από το 1972, η μουσική του Χρήστου Λεοντή ακούγεται σε όλα σχεδόν τα φεστιβάλ της Ελλάδας, με κυριότερα το φεστιβάλ της Επιδαύρου και το φεστιβάλ των Αθηνών.
Του έχουν απονεμηθεί τέσσερα βραβεία. Το πρώτο για Τραγούδι (1963), το δεύτερο για Κινηματογράφο (1966)- Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στην ταινία του Πάνου Γλυκοφρύδη «Με τη λάμψη στα μάτια»),το τρίτο για Θέατρο (2004)- βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος», για τη μουσική στη Λυσιστράτη (Εθνικό Θέατρο, καλοκαίρι 2004) και το τέταρτο για την εν γένει καλλιτεχνική προσφορά του – Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» (Μεγάλο Βραβείο του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης – 2009 «Κύκλος δημιουργικής μουσικής»), καλύπτοντας έτσι όλους τους χώρους της μουσικής του δραστηριότητας. Σε πολλές δεκάδες ανέρχονται οι με κάθε τρόπο βραβεύσεις του, σε εκδηλώσεις που οργανώνονται από διάφορους φορείς, όπως Πανεπιστήμια, σχολεία, χορωδίες, θέατρα, συλλόγους, δήμους κλπ.
Έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές από τις μεγαλύτερες εφημερίδες του Ευρωπαϊκού τύπου για τις εργασίες του στο αρχαίο δράμα (Αχαρνής, Ειρήνη, Βάκχες) με το θέατρο Τέχνης.
Το καλοκαίρι του 2005, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, διηύθυνε στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού τη μουσικοχορευτική παράστασή «Χελιδών ηδομένη…και τραγούδια ευφρόσυνα», βασισμένη στην ανασύνθεση της μουσικής του για πέντε κωμωδίες τού Αριστοφάνη, σκηνοθετημένες από τον Κάρολο Κουν, το Εθνικό Θέατρο και το θεατρικό τμήμα τού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μαζί με άλλους μουσικούς και καλλιτέχνες, (Παλλάντιος, Χατζιδάκις, Αντωνίου, Κουνάδης, Κουρουπός, Χριστοδουλίδης, Χουβαρδάς Μιχαλακόπουλος κ.ά.) Ίδρυσε την εταιρεία «ΚΟΜΜΟΣ», με σκοπό την ανεύρεση, τη διάσωση, την έρευνα και την έκδοση της μουσικής που γράφτηκε από όλους τους Έλληνες συνθέτες για το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα.
Από το 2001, ύστερα από πρόσκληση του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, δίδαξε σε σεμινάρια μεταπτυχιακούς φοιτητές της θεατρολογίας, Ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, με αντικείμενο τη μουσική στο θέατρο και ιδιαίτερα στο Αρχαίο Ελληνικό δράμα
Από τις 16 Απριλίου 2007 και με ομόφωνη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Μουσικοσυνθετών – Στιχουργών Ελλάδος (ΕΜΣΕ).
Το 2008 ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλεως των Χανίων και το 2011 επίτιμος Δημότης της πόλεως της Κάτω Αχαΐας.
Από τον Αύγουστο του 2017 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2018 ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΡΤ. Από τον Ιανουάριο του 2018 έως τον Αύγουστο του 2019 διετέλεσε πρόεδρος της ΕΡΤ.
