Διπλή επετειακή υπενθύμιση η 29η Απριλίου 2023, για την μεγαλύτερη μορφή των αλεξανδρινών γραμμάτων της σύγχρονης εποχής. Την προαναφερθείσα ημερομηνία του έτους 1863, γεννιέται ο Κωνσταντίνος Καβάφης και την ιδία ημερομηνία του 1933, αναχωρεί απ’ την θνητότητα και εισέρχεται στην αιωνιότητα. Επομένως έχουμε 160 χρόνια από τη γέννησή του και 90 από το θάνατό του.
Ίσως θα ήταν καλό το παρόν κείμενο, να έχει ως αφετηρία την προέλευση του ονόματός του. Το επίθετο «Καβάφης», έχει τη σημασία τού «πωλητή ή κατασκευαστή υποδημάτων κατώτερης ποιότητας». Προέρχεται από την τουρκική λέξη Kavaf, σημαίνουσα τον «παπουτσή». Έχει καταγραφεί απ’ τον Γιάννη Κορδάτο, πως ο γενάρχης του καβαφικού οικογενειακού «δένδρου», έλκει την καταγωγή του, από τα ασιατοπερσικά σύνορα. Μάλιστα η ανιψιά του Κωνσταντίνου Καβάφη, Ελένη Coletti, κόρη του αδερφού του Αλέξανδρου, μας πληροφορεί ότι στις φλέβες της γενιάς τους, κυκλοφορούσε αίμα περσικό.
Ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσε ο Καβάφης, είναι τοις πάσι γνωστός. Θα αποτελούσε μια κοινοτοπία, να αναφερθούμε στον τρόπο της επιμόρφωσής του, στον Γάλλο παιδαγωγό του, την Αγγλίδα γκουβερνάντα του, τον Ιταλό αμαξά του, τον Αιγύπτιο ιπποκόμο του και στους Έλληνες υπηρέτες του! Επίσης γνωστά είναι τα ασημικά, τα έπιπλα και όλα τα ακριβά γούστα που προσέδιδαν υλική ακτινοβολία στην οικία Καβάφη.
Οι πληροφορίες για την ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, κατακλύζουν την διεθνή βιβλιογραφία και το διαδίκτυο. Η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη και την Αγγλία, έχουν περιγραφεί από Έλληνες, Αιγύπτιους και ξένους μελετητές.
Γι αυτό θα αποφύγουμε και τις διηγήσεις της πολυετούς, μονότονης υπαλληλικής του σχέσης με την Αιγυπτιακή Εταιρεία Αρδεύσεων.
Βέβαια, ακόμα και σήμερα, εξακολουθούν οι διεγερθείσες εκ των φαντασιώσεων μνήμες, να δημιουργούν ερεθίσματα, καθώς επισκεπτόμαστε το κτήριο του σημερινού ξενοδοχείου Le Metropole, στην παραλιακή λεωφόρο Κορνίς. Εκεί που η ματιά του απ΄ το παράθυρο του γραφείου του, κατέγραφε τις εναλλαγές των χρωμάτων του ουρανού και της Μεσογείου Θαλάσσης.
Τότε που ακύρωνε τη σύμβασή του με την πραγματικότητα, για να εισέλθει σε ομηρικές ατραπούς, σε αλεξανδρινές ουτοπίες και σε Πτολεμαίων ανησυχίες. Ήταν η χρονική περίοδος της ζωής του, κατά την οποία, η σάρκα του επεδίωκε την λύτρωση μέσα από την ηδονοθηρία της ελευθεριότητας, το δε πνεύμα του, την ανύψωση δια του βουτήματος της πένας του στο μελανοδοχείο, της «ιδεοψυχαναγκαστικής» τεχνικής και της «ασύδοτης» ελευθερίας!
Ίσως το δείγμα γραφής του, να είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά, που μέσω υψηλών νοημάτων καθιστούν τον ίδιο ως δημιουργό, πότε Υψιπέτη και πότε Υψιπετή. Ένας τόνος προσδίδει στην αρχαιοπρέπεια των δύο λέξεων, διαφορετικά μηνύματα και πνευματικές προσλαμβάνουσες.
Επ΄ ολίγον θα σταθούμε στο ποιητικό του έργο, το αποτελούμενο από 270 ποιήματα, χωρισμένα σε τρεις ενότητες: τα «Αναγνωρισμένα», τα «Αποκηρυγμένα» και τα «Κρυμμένα». Υπάρχουν επίσης 30 «Ατελή» ποιήματα. Τα «Αναγνωρισμένα», είναι συνολικά 154 ποιήματα. Τα 153 από αυτά εξέδωσε ο ίδιος όσο ζούσε και ένα, το «Εις τα Περίχωρα της Αντιοχείας», συμπεριλήφθηκε στην πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του (1935), σε επιμέλεια της Ρίκας Σεγκοπούλου και χαρακτικά του Τάκη Καλμούχου. Το 1963, τα ποιήματα αυτά εκδόθηκαν σε δύο τόμους από τον Γ. Π. Σαββίδη.
Ο ίδιος, επιμελήθηκε την έκδοση των «Ανέκδοτων» ποιημάτων του Καβάφη (νέα έκδοση το 1993 με τίτλο «Κρυμμένα Ποιήματα»). Πρόκειται για ποιήματα που διασώθηκαν στο αρχείο του Καβάφη.
Το 1983, κυκλοφόρησαν τα «Αποκηρυγμένα» ποιήματα του Καβάφη. Αυτά, ο ίδιος τα αποκήρυξε ή τα ξανάγραψε. Τέλος, τα «Ατελή» ποιήματά του (ανέκδοτα ποιητικά σχεδιάσματα) κυκλοφόρησαν το 1994 με τη φιλολογική επιμέλεια της Renata Lavagnini.
Ως συντάκτης του κειμένου, προσβλέπω στο να τονίσω και να επισημάνω μια ιδιαιτερότητα του Καβάφη. Όχι στην προσωπική του ζωή, καθώς αυτά αποτελούν εθισμούς των θαυμαστών της «κλειδαρότρυπας». Στόχος μου είναι να υπενθυμίσω σε όλους μας, ότι ο δημιουργός που ασπάστηκαν και σεβάστηκαν οι Μούσες δεν είχε πατρίδα. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ο πολίτης της Αιγύπτου και της ακμάζουσας Αιγυπτιώτικης Παροικίας, Ναι, είχε πατρίδα!
Ο μυσταγωγός του Λόγου και της εσώτερης κάθαρσης, Όχι, δεν είχε. Ανήκε, ανήκει και θα ανήκει στο παγκόσμιο στερέωμα. Όσοι επιθυμούν να τον προσεταιριστούν για να αποκτήσουν μέσω αυτού αίγλη, απλώς εκτίθενται. Όταν ανά τον πλανήτη, υπάρχουν πανεπιστημιακές έδρες που αποκτήθηκαν με διατριβές πάνω στην «καβαφολογία», θα ήταν
ανεπίτρεπτο οι πατριδολάγνοι να τον οικειοποιηθούν, με την στενή έννοια του όρου ο «δικός μας».
Ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη τιμή για την αιγυπτιακή γη και τον ουρανό της: Ότι γέννησε, μεγάλωσε, μόρφωσε, βιοπόρισε και καλλιέργησε στο δικό της έδαφος έναν παγκόσμιο Ποιητή! Και την Αλεξάνδρεια που τόσο αγάπησε, κατόρθωσε να της δώσει ο ίδιος μεγεθυντική διάσταση, όσον αφορά στην διεθνή γραμματεία.
Σήμερα όταν αναφέρεις το όνομα «Καβάφης», ο νους σου δεν οδηγείται στην οικία της οδού Σερίφ και στα συμπαρομαρτούντα της προσωπικής ζωής του. Αναζητείς νοήματα, αξίες, αρχές, νίκες, ήττες, ουτοπίες, προδοσίες, θυσίες και βέλη δηκτικά και αιχμηρά εναντίον της αλαζονείας και της κομπορρημοσύνης. Τίτλοι όπως «Τα Τείχη», «Τα παράθυρα», «Τρώες», «Κεριά», «Περιμένοντας τους βαρβάρους», «Ιθάκη», «Θερμοπύλες», «Φωνές», «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» «Η σατραπεία» και άλλοι, ενσωματώθηκαν στο Είναι της Ανθρωπότητας, ωσάν να εγράφησαν από έναν τιμωρό απεσταλμένο εκ Θεού.
Που ήθελε να υποδείξει στους Ανθρώπους αναίμακτα, πως η Ζωή χωρίς περιεχόμενο και αξιακό υπόβαθρο ισοδυναμεί με Θάνατο. Να υποδαυλίσει τις πρέπουσες ενοχές σε όλους εκείνους που αρνούνταν επί αιώνες το δικαίωμα στο άτομο και τα δικαιώματά του, να αγαπά, να ερωτεύεται, να φθονεί, να υπάρχει και να συνυπάρχει. Φωταγώγησε τους σκοτεινούς δρόμους με τις αβυσσαλέες αβεβαιότητες, ανασήκωσε την πέτρα που πλάκωνε τις ιδιαιτερότητες εκάστου, στους τρόπους, στους χειρισμούς, στα φτιασίδια και στις ερωτικές επιλογές. Κατήργησε τον πολιτικό οπορτουνισμό με δυο στίχους και δέκα λέξεις, όπως παρατίθενται ευθύς αμέσως: «Α βεβαιότατα “πλην Λακεδαιμονίων”. Είναι κι αυτή μία στάσις. Νιώθεται».
Κατήγγειλε με τη γνωμική του ιδιοφυία την βερμπαλιστική απολυτότητα: «Είμαι εν μέρει Εθνικός, εν μέρει Χριστιανίζων». Καυτηρίασε την ματαιοδοξία του ανθρώπου να κοντραριστεί με τον Χρόνο ως εξής: «Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασεν η ώρα. Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασαν τα χρόνια». Κατακερμάτισε τον φόβο των γηρατειών με ξόρκια σαν κι αυτό: «το γήρασμα του σώματος και της μορφής / είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι / εις σε προστρέχω τέχνη της ποιήσεως / που κάπως ξέρεις από φάρμακα…» Και βέβαια υπερτονίζει τον ρόλο της Νεμέσεως, όταν η τιμωρία επέρχεται από τις Ερινύες: «Γιατί άκουσαν μια απαίσια βοή, θανάσιμη βοή την σκάλα ν’ ανεβαίνει… γιατί κατάλαβαν τι είδος βοή είναι τούτη, τάνοιωσαν πια τα βήματα των Εριννύων».
Αυτόν τον ιδιαίτερο Ποιητή της παγκόσμιας κλάσης, που αναμετρήθηκε σε μονομαχία με τον Χρόνο και τον κατατρόπωσε, αυτόν τον δημιουργό που στη διελκυστίνδα με το Θάνατο του έβγαλε γλώσσα, αυτόν λοιπόν, τον μοναχικό «ωτακουστή» των ηδονών του σαρκίου, η κριτική αλλά και ουκ ολίγοι κριτικοί, στην αρχή δεν του φέρθηκαν διόλου καλά! Μπορεί στη χρονική διαδρομή της καταξίωσής του, κάποιοι εξ αυτών να τον απεδέχθησαν και να συνέγραψαν ύμνους για το έργο του, αλλά στους πρότερους σταθμούς του, τον μυκτήρισαν.
Σήμερα διαθέτει η βιβλιογραφία, μία από τις πλέον άμεσες και συντομογραφικές κριτικές για τον Κωνσταντίνο Καβάφη και είναι η παρακάτω, του σύγχρονου θεατράνθρωπου, Κώστα Γεωργουσόπουλου: «Η Ελλάδα έχει δύο Νόμπελ, και έναν ποιητή, τον Καβάφη, που πάει να απωθήσει στο περιθώριο τον Πάουντ, τον Έλιοτ, τον Περς, τον Ουγκαρέτι ακόμη και τον Ρίλκε για να αναφερθώ στους μεγάλους ποιητές των μεγάλων γλωσσών».
Θα ήταν όμως χαριστική λήθη, να μην αναφερθούμε στους πολέμιους του έργου του, καθότι η κριτική τους απέναντι στον ποιητή της Αιγύπτου, δεν υπήρξε εξ αρχής δίκαια και αντικειμενική. Τον πλήγωσε, τον απαξίωσε και συχνάκις τον διέσυρε.
Την εποχή του 1923-1924 άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτοι φθόνοι. Ο Γιάννης Ψυχάρης, ο Φώτος Πολίτης, ο Κωστής Παλαμάς και άλλοι πολλοί, περιέγραψαν με ιδιαίτερα υποτιμητικά και καυστικά σχόλια, την ποίηση του Αλεξανδρινού. Έφτασαν σε σημείο να μιλήσουν τόσο προσβλητικά γι αυτόν, που οι επερχόμενες δεκαετίες τους εξέθεσαν. «Με επιρροές από τη Φαναριώτικη Σχολή, καθαρευουσιάνος και με στοιχεία ξεπεσμένου αριστοκράτη ο Καβάφης». «Κοινωνικός και οικογενειάρχης ο Παλαμάς, εσωστρεφής και ομοφυλόφιλος ο Καβάφης». [Κ. Αρκουδέας]
Οι παλαμιστές περιγελούσαν τα ποιήματά του, με ανείπωτα υπονοούμενα. Ο Γιάννης Ψυχάρης, τον χαρακτήρισε «καραγκιόζη της δημοτικής». Ο Γεώργιος Θεοτοκάς, έλεγε πως σε δικογραφία διαζυγίου, υπήρχε περισσότερη «ψυχή» απ’ ότι σε ολόκληρο το καβαφικό έργο.
Ακόμα και ο Ι Μ. Παναγιωτόπουλος που στο τέλος τον εκθείασε και τον ύμνησε, αρχικώς τον ειρωνεύτηκε. Το ίδιο και ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος τον απεδέχθη ως σπουδαίο Ποιητή, αλλά έγραψε γι αυτόν μεταξύ άλλων τα κάτωθι: «Η φωνή του είναι γεμάτη ακκισμούς και χρώμα – και χαίρουμαι με τέτοια φωνή να διατυπώνεται η πονηρή όλο κοκεταρία, βαμμένη στολισμένη γραία αμαρτωλή ψυχή του». Να θυμηθούμε και τον βιογράφο του Τίμο Μαλάνο; Ιδού τι έλεγε: «Ο Καβάφης σαν ηθοποιός που φοράει μάσκα, ο επιδειξιομανής με τα δαχτυλίδια, ο φιλάρεσκος, ο δειλός τεχνίτης επαναλαμβανόμενων, άψυχων στίχων;»
Όλα αυτά τα αναφέρω, ως απτό δείγμα της κάκιστης συμπεριφοράς πολλών λογοτεχνών της καβαφικής περιόδου. Τον προσέβαλαν, τον έθιξαν, τον απαξίωσαν και στο τέλος υποκλίθηκαν άπαντες. Αν κάτι με συγκινεί στον δημιουργό Καβάφη, είναι το γεγονός, ότι δεν μεταμορφώθηκε εσωτερικά, δεν υποχώρησε εξωτερικά, δεν αλλοτριώθηκε απ’ τις σειρήνες του καθωσπρεπισμού και τους «έσφαξε όλους με το βαμβάκι».
Πως; Απλώς σωπαίνοντας!
Ας γνωρίζουμε όλοι μας, ότι πολλοί εκ των δημιουργών που μας χάραξαν, έχουν βιώσει Γολγοθάδες, για να φθάσουν στο σημείο με τα αριστουργήματά τους να εκπροσωπούν και τις δικές μας ψυχές, ορέξεις κι επιθυμίες.
Το έτος 2014, ο γράφων, με τον σκηνοθέτη Λάμπρο Τσάγκα, τον μουσικοσυνθέτη Φίλιππο Περιστέρη και άλλους πολλούς συνεργάτες, ανεβάσαμε τη ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη στο Θέατρο «Κνωσός» και στο «Μέγαρο Μουσικής Αθηνών», με τον τίτλο: «Κ. Π. Καβάφης – ο Υμνωδός της Αλεξάνδρειας». Εισχωρώντας βαθιά στις πτυχές της προσωπικότητας του Καβάφη, αντιλήφθηκα ότι ο δημιουργός αυτός δεν ήταν μόνο ποιητής αλλά και ένας δεινός ψυχαναλυτής. Στο τέλος της πρεμιέρας θυμάμαι τον κύριο Γεωργουσόπουλο να εξιστορεί τη γνωριμία κάποιου, με τον Καβάφη, (το όνομα του οποίου μου διαφεύγει), ως εξής: «όταν χτύπησε την πόρτα του σπιτιού του ποιητή, ο υπηρέτης του άνοιξε και τον υποδέχθηκε. “Περάστε στο σαλόνι, ο κύριος Καβάφης θα έρθει σε λίγο” του είπε. Ακολούθως συνόδευσε τον επισκέπτη να καθίσει στη πολυθρόνα του σαλονιού, όπου εκεί ένα πολύ απαλό ημίφως, φώτιζε τον χώρο ελάχιστα. Πέρασαν αρκετά λεπτά και ο ξένος ανέμενε τον Καβάφη, Ώσπου κάποια στιγμή ακούγεται από την απέναντι πλευρά του σαλονιού μία φωνή: “καλησπέρα σας”. Ήταν ο Καβάφης που καθόταν και τον περίμενε πολύ πριν μπει ο ίδιος ο επισκέπτης. Τον παρατηρούσε σιωπηλός όλη την ώρα που αυτός περίμενε να εμφανιστεί και έκρινε την συμπεριφορά του, από το πώς κινείται μόνος, δίχως άλλον δίπλα του».
Και μόνο αυτό, δείχνει την ψυχαναλυτική δεινότητα του Αλεξανδρινού.
Να σημειωθεί ότι ο Χρίστος Τσάγκας, πάντα με [ι] το όνομα, αδελφός του σκηνοθέτη Λάμπρου Τσάγκα, ήταν ο σπουδαιότερος εν Ελλάδι ηθοποιός του ραδιοφωνικού θεάτρου. Διάβασε όλα τα ποιήματα του Καβάφη με μουσική υπόκρουση, από τον επίσης εξαιρετικό μουσικοσυνθέτη Φίλιππο Περιστέρη, ο οποίος έχει μελοποιήσει και σε διαφορετικούς δίσκους, ποιήματα του Καβάφη.
Η κυρία Ελένη Μοδινού
Λίγες ώρες πριν το Σάββατο της 29ης Απριλίου 2023, που είναι η επέτειος των 160 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή και 90 χρόνων από το θάνατό του, μιλήσαμε με την κυρία Ελένη Μοδινού, απόγονο του ευεργέτη Κανισκέρη. Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, έχει την τιμή, η προαναφερθείσα επίγονος να βρίσκεται στο Ελληνικό Τετράγωνο, τοποθετημένη ως εκπαιδευτικός στο Αβερώφειο Γυμνάσιο Λύκειο. Μας ανέφερε για τις επιστολές του Κωνσταντίνου Καβάφη προς τον παππού της Πόλυ Μοδινό, ο οποίος ήταν νομικός και διπλωμάτης. Είχε γεννηθεί το 1899 στην Αλεξάνδρεια, από γονείς κυπριακής καταγωγής. Πατέρας του ήταν ο Πολύβιος Χ. Μοδινός, γιατρός στην Αλεξάνδρεια και συγγραφέας ιατρικών έργων. Ο Πόλυς Μοδινός σπούδασε νομικά στο Παρίσι και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αίγυπτο. Κατά το διάστημα 1937-1949 υπηρέτησε ως δικαστής και πρόεδρος των μεικτών δικαστηρίων της Αιγύπτου. Το 1951 ανέλαβε ως σύμβουλος πολιτικών υποθέσεων στη γενική γραμματεία του Συμβουλίου της Ευρώπης κι εγκατέλειψε την Αίγυπτο. Μεταξύ 1953 και 1962 υπηρέτησε ως διευθυντής του τμήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το 1962 εξελέγη βοηθός γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, θέση στην οποία υπηρέτησε μέχρι το 1968. Υπηρέτησε ως πρέσβυς της Κύπρου στη Γαλλία και στην Ισπανία και, αργότερα, στο Βατικανό. Στα χρόνια που είχε ζήσει στην Αίγυπτο, είχε ενεργό ανάμειξη στους αξιόλογους πνευματικούς κύκλους, της εκεί ελληνικής παροικίας και σχετίστηκε με δημιουργούς όπως ο Κ. Π. Καβάφης.
Η εγγονή του λοιπόν, κυρία Ελένη Μοδινού, μας προσέφερε ως δώρο, επιστολές του Καβάφη προς τον παππού της Πόλυ Μοδινό, τιμώντας κατ αυτό τον τρόπο τον παγκόσμιο Ποιητή, στην επέτειο των 90 χρόνων από το θάνατό του και των 160 χρόνων από τη γέννησή του. Οι προαναφερθείσες επιστολές συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο του ΕΛΙΑ [ Ελληνικό Ιστορικό Αρχείο] που δημιούργησε ο αείμνηστος Αλεξανδρινός Μάνος Χαριτάτος.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί, ότι είναι συντριπτικά πλειοψηφικός ο αριθμός, εκείνων των ανθρώπων που αυτοχρίζονται κριτικοί, ανεβάζοντας και κατεβάζοντας δημιουργούς μόνο και μόνο επειδή έχουν την εξουσία που τους παρέχει η πένα τους. Και δυστυχώς, είναι οικτρά μειοψηφία ο αριθμός εκείνων που αντιστέκονται και αρνούνται να πατήσουν επί πτωμάτων, για να διατηρήσουν το κατ επίφασιν πρεστίζ, του ειδήμονος και επαΐοντος.
Όμως ο αυτοεξευτελισμός των στυγνών και κυνικών πολέμιων του Κωνσταντίνου Καβάφη, ήταν αναμενόμενος. Εισερχόμενοι άνευ δικαιώματος εις τις ερωτικές επιλογές του και την ελευθεριότητα της ανυπότακτης έμπνευσής του, απλώς εκτέθηκαν από τον ίδιο το χρόνο. Και μάλιστα χωρίς να κουνήσει το δαχτυλάκι του ο μεγάλος Αλεξανδρινός δημιουργός. Τα κανόνισαν όλα οι Μούσες, που τις υπηρέτησε με την εσώτερη δυναμική ενός ισχυρού Εγώ! Τον σεβάστηκαν, γιατί… απλά, τις σεβάστηκε.
Σε μια εποχή, που η ιδιαιτερότητα κάποιου όταν δεν συμβάδιζε με τα «πλάνα» και τις σταθερές της κοινωνίας και η προσωπικότητά του έπρεπε να ζεματιστεί στα καζάνια της Κολάσεως, ο Καβάφης εισήλθε μόνος του στην Κόλαση. Κολάστηκε, «αμάρτησε», σταυρώθηκε, εξαγνίστηκε και αποκάθηρε τον εαυτό του, φθάνοντας στον Έμπυρο Ουρανό του Δάντη.
Η Ελληνική Παροικία, έχει την τιμή να τον θεωρεί δικό της, όμως με μία διαφορά. Ο Καβάφης σήμερα αν ζούσε, δεν θα μπορούσε να ανεχθεί διακόσιοι άνθρωποι όλοι κι όλοι, να επιδίδονται στο φαρμακερό κους κους, την αβελτηρία, την μιζέρια, τον ωχαδελφισμό και τις ματιές των πολλών πάνω στα βήματα των ολίγων.
Άλλωστε ο άνθρωπος το δήλωσε ξεκάθαρα, για το πώς πίστευε ότι θα γίνει ο κόσμος καλύτερος. Να πως περιγράφει τον τρόπο, στο παρακάτω ποίημά του.
«Όσο μπορείς».
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική
Επετειακό Υστερόγραφο Μνήμης
Ο ρόλος και η προσφορά του Διδασκάλου και Ιερέα Πάνου Γαζή είναι γνωστός σε όλη την Παροικία αλλά και εκτός αυτής. Στο εγγύς μέλλον θα αναφερθούμε εκτενώς στην προσωπικότητα του ανθρώπου, που τιμά το Πατριαρχείο, το Υπουργείο Παιδείας και την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας. Στο παρόν κείμενο θα σταθούμε αποκλειστικά στην παρουσία του το πρωί της 29ης Απριλίου, στο Ελληνικά Κοιμητήρια.
Με τις ευλογίες του Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεοδώρου Β΄ τέλεσε έμφορτος συγκινησιακά, το ιερό μνημόσυνο στον τάφο του Κωνσταντίνου Καβάφη. Ήταν μια φιγούρα που καθήλωνε τη ματιά σου, καθώς το μαύρο χρώμα των αμφίων της ιεροσύνης, ερχόταν σε αντίθεση με το λευκό μάρμαρο του μνήματος. Πέραν της εκ πίστεως αποστολής του, ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Πάνος Γαζής, δημιούργησε και μια εικόνα, την οποία πολύ θα χάρηκε ο αλεξανδρινός ποιητής.
Φρονώ πώς δεν θα ήθελε τίποτε άλλο, απ΄ αυτό που ενδεχομένως να εισέπραττε αν θα μπορούσε να το αντιληφθεί. Το θρησκευτικό συναίσθημα εμπλουτισμένο με μια κινηματογραφική απεικόνιση «αγγελοπουλικής» έκφρασης. Το αεράκι φυσούσε θαρρείς και ο ποιητής έστελνε μηνύματα στον ιερουργό, απ’ την Ιθάκη του.
Τα σκυλιά του Κοιμητηρίου είχαν σωπάσει καθώς η επιμνημόσυνη δέηση άπλωνε τις βυζαντινές νότες της, σε κάθε ζωντανή και αποβιώσασα ύπαρξη. Πόσο συμβατά είναι με την διαμάχη ζωής και θανάτου, τα παρακάτω: «Αιωνία η μνήμη» και «Χριστός Ανέστη».
Ο Καβάφης, ο μοναχικός ποιητής που με τον Πήγασο ταξίδεψε στα βάθη της Ασίας, άκουσε τους καημούς και τα πάθη του στρατηλάτη και έκλαψε για το θάνατο του Ηφαιστίωνα, σήμερα πετούσε πάνω απ’ το Κοιμητήριο για να επιβεβαιώσει ότι η Αλεξάνδρεια εξακολουθεί να είναι η Πόλη των μεγάλων αντιθέσεων.
Και να που η διαπίστωση καταφθάνει με το σάρκινο εμβαδόν μιας θηλυκής παρουσίας. Κάπως σαν φίλη καρδιακή απ΄ τα παλιά, η Ιταλίδα και Παραγουανή Γιολάντα, με την ανθοδέσμη στα χέρια έρχεται να εκφέρει το δικό της «ευχαριστώ» για όσα της προσέφερε ο αλεξανδρινός δημιουργός των παθών, των ερώτων και του υψηλού αυτοσαρκασμού.
Οι φύλακες οι νεκροθάφτες και τα πουλιά σιωπούν για να ακούσουν τα τελευταία λόγια του Πατρός Γαζή.
Υπάρχει άραγε καλύτερο μνημόσυνο απ’ αυτόν τον σιωπηλό και μοναχικό διάλογο, μεταξύ Καβάφη και απεραντοσύνης του «Όλου», που συμπυκνώνεται σε ένα μνήμα;
