Το Αναλυτικό Χρονικό του “Ταχυδρόμου” της Υπεραιωνόβιας Αιγυπτιώτικης Εφημερίδας της Αλεξάνδρειας που γιόρταζε την Επέτειό της Πρωτοχρονιά.
Γράφει ο Χρίστος Παπαδόπουλος
Στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο του Ταχυδρόμου το 1971 εορτάζονται τα 90 χρόνια του πρωτοσέλιδα από την ίδρυση του το 1871, αλλά ωστόσο ο αείμνηστος καθηγητής Ευγένιος Μιχαηλίδης σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην ίδια εφημερίδα σε τέσσερις συνέχειες , τοποθετεί την ίδρυση της εφημερίδας μια χρονιά νωρίτερα , το 1880.
Στην εξιστόρηση του καθηγητή βασίζεται κυρίως το παρακάτω δημοσίευμα, το οποίο αναπροσαρμόσαμε γλωσσικά και επιλεκτικά, διατηρώντας ακριβείς τις πληροφορίες όπως αυτές αναφέρονται.
Σύμφωνα λοιπόν με τον σπουδαίο Αιγυπτιώτη καθηγητή Ευγ. Μιχαηλίδη,το 1880 ιδρύθηκε και κυκλοφόρησε στην Αλεξάνδρεια ο “Ταχυδρόμος”, εφημερίδα πολιτική, φιλολογική και ειδησεογραφική. Μετά από μια περίοδο ανακατατάξεων στον αιγυπτιώτικο κλάδο δημοσιογραφικών εκδόσεων που ήταν σωστή…Βαβυλωνία, ενα βέβαιο και θετικό συμπέρασμα εξάγεται. Ότι ο Ταχυδρόμος ιδρύθηκε το 1880 από τον Κερκυραίο Παύλο Γατζώνη και γρήγορα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Γεώργιου Τήνιου.
Σύγχρονα φύλλα ήταν η Ομόνοια(1880) και η Μεταρρύθμισις (1885), των οποίων η ζωή και η εξέλιξη συνδέθηκε τελικά με το επιχειρηματικό πνεύμα του Γ. Τήνιου, με το ιδιόκτητο τυπογραφείο, ο οποίος αργότερα αγόρασε την Ομόνοια στο όνομα του αρχισυντάκτη του Σωτήριου Λιάτση ( για τον πρύτανη της αιγυπτιώτικης δημοσιογραφίας δείτε παλαιότερο άρθρο μας), και άρχισαν να τις συνεκδίδουν νόμιμα, ομοίως και την εφημερίδα Μεταρρύθμιση. Στην επιχείρηση αυτή ο Τήνιος είχε το κεφάλαιο και ο Λιάτσης τον εγκέφαλο. Δύο αντίθετα στοιχεία που ο γερο Τήνιος είχε κατορθώσει να συμβιβάσει,, ώστε ο Ταχυδρόμος εκδίδονταν σε συνδυασμό με την Ομόνοια για πολύ καιρό, μέχρι την ημέρα του θανάτου των συνεταίρων στην Αθήνα, του μεν Γ. Τήνιου το 1936, του δε Σ. Λιάτση το 1938.
Από το 1936 ο Ταχυδρόμος πέρασε στην ιδιοκτησία του Βασίλειου Τήνιου, γιου του Γεωργίου, γνωστού στον πνευματικό κόσμο και αρχισυντάκτες κατά σειρά από το 1938 ως το 1967 τους Αγ, Αριστοκλής, Απ. Λεοντής, Βικ. Κλαδάκης, Γ. Τήνιος (εγγονός του πρώτου ιδιοκτήτη). Με αυτο το άρτια καταρτισμένο επιτελείο ο Ταχυδρόμος ήταν επικεφαλής των ημερήσιων Ελληνικών φύλλων της Αιγύπτου.
Κατά τη μακροχρόνια διαδρομή του εισήγαγε νεωτεριστικά στοιχεία στην εμφάνιση του που αξίζει να αναφερθούν. Στις 8 Ιουλίου 1923 άρχισε να κυκλοφορεί το Κυριακάτικο εικονογραφημένο φύλλο (από δική μας έρευνα διαπιστώσαμε ότι αυτό συνέβη μια εβδομάδα αργότερα, στις 15 Ιουλίου 1923, βλέπε φωτο) και αργότερα εγκαινίασε την φιλολογική σελίδα με λαμπρή επιτυχία. Την επιμέλεια αυτής της σελίδας είχε ο αείμνηστος Μανώλης Γιαλουράκης. Η σελίδα αυτή μετά από γόνιμη παραγωγή δεκατεσσάρων ετών διέκοψε την πορεία της 18 Απριλίου 1965. Ο Ταχυδρόμος στην περίοδο της ακμής του εξέδωσε δυο φύλλα αθλητικά αποκλειστικώς, τον “Αθλητικό Ταχυδρόμο (30 Απριλίου και 7 Μαϊου 1937). Στα χρονογραφήματα του ξεχώρισαν ο Αριστό, ο Ι. Πετρίδης, ο Σκαραβαίος και ο Ντ. Κουσούμης, μετέπειτα αρχισυντάκτης του. Σε πολλά φύλλα του συναντούμε τις υπογραφες του Θ.Δ.Μοσχονά, Νίκου Φιριπίδη, Ευγένιου Μιχαηλίδη από το 1911, σε θέματα που αφορούν τον Ελληνισμό της Αιγύπτου απο εκκλησιαστικής, εθνικής και πνευματικής άποψης. (Συναντούμε επίσης πολύ συχνά σε ανταποκρίσεις, μεταξύ άλλων, τις υπογραφές του Χρήστου Γαριλίδη, πατέρα του πρώην Έλληνα Πρέσβυ στο Κάιρο, Νικόλαου Γαριλίδη, του Π. Βαλλιανάτου , πατέρα του Στέφανου που κατέχει διευθυντική θέση στο Ε.Ι.Π και του Στ. Φοντριέ , πατέρα του Λεωνίδα, κοινοτικού επιτρόπου της Ε.Κ.Κ.)
Στον Ταχυδρόμο αντικατοπτρίζεται όλη η ζωή της Ελληνικής παροικίας στο πρόσωπο των 6 τελευταίων Πατριαρχών της( το κείμενο γράφτηκε τέλος του 1970 : Σωφρονίου Δ’ (1870-1899), Φωτίου ( 1900-1925), Μελετίου Β’ (1926-1935), Νικολάου Ε’ (1936-1939), Χριστοφόρου Β’ (1939-1967) και Νικολάου Στ (1967- )
Η τρίτη περίοδος του Ταχυδρόμου άρχισε Τρίτη 14 Νοεμβρίου 1967 υπο ιδιοκτησία Πένυς Ταμβάκη-Κουτσούμη, διαχειριστές του αδερφούς Ταμβάκη, Παύλο και Θεόδωρο και αρχισυντάκτη τον Ντίνο Κουτσούμη.
Σύνθημα του Νέου Ταχυδρόμου “Ημερήσιο όργανον της εξυπηρετήσεως και της προβολής των παροικιών του Ελληνισμού εις την περιοχήν Μέσης Ανατολής και τα Αφρικανικά κράτη” και με αυτόν τον τρόπο εισέρχεται στην καθημερινή μάχη με σκοπό να ενημερώσει και να ξεκουράσει. Στο πρώτο φύλλο της νέας το εποχής δεν έγινε καμιά ιδιαίτερη εισαγωγή αφού ο αρχισυντάκτης Ντίνος Κουτσούμης είχε φροντίσει να γράψει στο τελευταίο φύλλο υπο την ιδιοκτησίαν της οικογένειας Τηνίου, άρθρο με τίτλο “Όχι τέφρα, αλλά πίστιν” στο οποίο ανέφερε:
“ Ο Ταχυδρόμος αναστέλλει σήμερον Τρίτη 31 Οκτωβρίου 1967, αριθμ 255, έτος 86ον την έκδοσιν του. Είναι η πρώτη φορά εις την μοιραίαν του πορείαν κατά την οποίαν αναγκάζεται να κάμει έναν παρόμοιον σταθμόν. Αι περιστάσεις υπό τας οποίας ελήφθη η απόφασις αυτή, είναι γνωσταί: Σκληραί οικονομικαί ανάγκαι και άκαμπτοι δυσμενείς συνθήκαι. Είναι προς τιμήν όμως του ιδιοκτήτου και διευθυντού του Ταχυδρόμου κ. Βασ. Τήνιου και θα πρέπει αν του αναγνωρισθεί αυτή η τιμή από την Παροικίαν- ότι παρόλας τας υλικάς ζημίας που υπέστη κατά τα τελευταία έτη από την έκδοσιν της εφημερίδας διεβίβασε την επιθυμίαν του όπως, ει δυνατόν αναδιοργανούμενη υπό νέαν ιδιοκτησίαν και νέαν διεύθυνση , συνεχίσει την έκδοσιν της. Και επήρε την απόφασιν αυτήν δια να παραμείνει η ιερά αυτη κληρονομιά του πάππου του Αναστασίου Βιτάλη αποθανόντος το 1888 και του πατρός του Γεωργίου Τήνιου (1875-1936) έπαλξις του Ελληνισμού.
Εύκολος βέβαια δεν είναι η αναδιοργάνωσις. Αλλά ημείς εις τους οποίους έτυχεν ο βαρύς κλήρος να μείνωμεν τελευταίοι εις το το σκάφος του Ταχυδρόμου, δεν έχουμε το δικαίωμα ως δημοσιογράφοι σεβόμενοι την αποστολή μας, να το εγκαταλείψουμε. Δεν θέλουμε να παραστήσουμε τους ήρωας αλλά κάποια έπαλξις πρέπει αν μείνει μέχρι τέλους όρθια και η έπαλξις του Ταχυδρόμου έχει το θλιβερόν προνόμιον της θυσίας αυτής.”
Η παροικία στάθηκε στο πλευρό εκείνων που ανέλαβαν τη συνέχεια. Τους δυο πρωτους μήνες της νέας εποχής του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός έδειξε έντονα την αγάπη και την υποστήριξη του στο παροικιακό έντυπο, “οδηγώντας το σκάφος του Ταχυδρόμου εις το πέλαγος, όπου οι απόδημοι αντιμετωπίζουν την τρικυμία της επιβιώσεως”. Η επανέκδοση του Ταχυδρόμου παρουσιάστηκε ως μια ακομα ενσάρκωση του συμβολισμού του φοίνικα που γεννιεται απο τις στάχτες του.
Το τελευταίο του φύλλο υπό την ιδιοκτησία της οικογένειας Τήνιου, την Τρίτη 31 Οκτωβρίου 1967, διακοσμήθηκε με το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη “Κεριά”.
“Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν
μια θλιβερή σειρά κεριά σβησμένα
κατάμαυρα κεριά λιωμένα
εμπρός κοιτάουν τ’ αναμένα μου κεριά.
Δεν θέλω να τα βλέπω,με λυπεί η μορφή των…”
Ο Ντίνος Κουτσούμης παλιός δημοσιογράφος, με καταγωγή από Μανσούρα, βαριά συναισθανόμενος την ιερή αποστολή του επαγγέλματος, δεν εννοεί να εγκαταλείψει το σκάφος του Ταχυδρόμου στο οποίο άλλωστε εργάζεται συνεχώς από το 1937, συνεχίζει ,ως αρχισυντάκτης πλέον του Ταχυδρόμου με τη νέα μορφή του η οποία καλύπτει τις ανάγκες ολόκληρου του Ελληνισμού της Μέσης Ανατολής και των παροικιών της Αφρικής.
Από τα χρόνια της τρίτης αυτής περιόδου, παραθέτουμε μια σπάνια φωτογραφία που δημοσιεύεται για πρώτη φορά. Μας την παραχώρησε ο αγαπητός Στέφανος Ταμβάκης, πρώην Πρόεδρος του Σ.Α.Ε αλλά και της Ε.Κ.Α . Στην έγχρωμη αυτή φωτογραφία από την εποχή που η εφημερίδα περασε στα χέρια της οικογένειας Ταμβάκη- Κουτσούμη, διακρίνονται στην μέση με το άσπρο πουκάμισο ο αείμνηστος Ντίνος Κουτσούμης. Πίσω του, με κουστούμι γραβάτα και γυαλιά και μισόκλειστα τα ματιά, ο Παύλος Ταμβάκης. Αριστερά πίσω από τον ιερωμένο ο Θανάσης Ραντόπουλος , ο μόνος Έλληνας Βουλευτής που είχε εκλεγεί επί Νάσσερ και που δυστυχώς είχε άδοξο τέλος. Τέλος αριστερά με την κοκκινόχρωμη γραβάτα ο αείμνηστος Νικόλας Περάκης, ιδιοκτήτης τυπογραφείου, που προσέφερε πολλά στην ΕΚΑ και στην παροικία ως Κοινοτικός Επίτροπος της τότε Κοινότητας Ιμπριαμίας και μετά της ΕΚΑ. Ο ιερωμένος δεν είναι άλλος από τον Μακαριστό Πατριάρχη Αλεξανδρείας,Παρθένιο Γ.
Ο εκσυγχρονισμένος Ταχυδρόμος με ποικιλία θεμάτων και πλούσια εικονογράφηση διαβάζεται καθημερινά από τους εναπομείναντες Αιγυπτιώτες. Μια φορά την εβδομάδα εκδίδεται ως ΑΙΓΥΠΤΟΣ. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν του Βασίλειου Τήνιου από τις 6 Απριλίου το 1939. Η Αίγυπτος του Ταχυδρόμου δεν έχει σχέση με τις άλλες δύο συνώνυμες εκδόσεις .
“Αίγυπτος” λεγόταν η πρώτη ελληνική εφημερίδα η οποία ιδρύθηκε και κυκλοφόρησε στην Αλεξάνδρεια τον Ιούλιο του 1862. Ιδρυτες -εκδότες της ήταν ο Διονύσιος Οικονομόπουλος και ο Σπυρίδων Φερεντίνος. Το δεύτερο εντυπο που εκδόθηκε με το όνομα “Αίγυπτος” ήταν του Ηλία Παπαδόπουλου και στη συνέχεια των Γ. Σωτηρόπουλου και Δ. Φωτιάδη, στο Ζαγκαζίγκ από το 1908 ως 22 Μαϊου του 1912.
Ο ευπατρίδης αιγυπτιώτης δρ. Ευγένιος Μιχαηλίδης ολοκλήρωσε το άρθρο του λέγοντας “Ο Ταχυδρόμος συνεχίζει την πορεία του αρξαμένου νέου έτους, προς άδηλον μέλλον, διο κι ευχόμεθα εις αυτός καρτερίαν, αντοχήν και υγείαν, όπως εορτάσει μετά δέκα έτη, (εννοεί το 1980) την πρώτη εκατονταετία του και ως φοίνιξ αναγεννούμενος εκ της τέφρας του ανακτήσει νέας δυνάμεις δια νέαν εκατονταετίαν…
Δρ. ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Αλεξάνδρεια 23.12.1970
Διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών.”
Και είναι αλήθεια πως οι ευχές του έπιασαν. Παρά την οριστική έξοδο της συντριπτικής πλειοψηφίας των αναγνωστών του, ο Ταχυδρόμος με αρχισυντάκτη τον Ντίνο Κουτσούμη άντεξε ως τις αρχές τις δεκαετίας του 1990.
Στο φύλλο της πρωτοχρονιας του 1971 το κύριο άρθρο της εφημερίδας του αρχισυντάκτη Ντίνου Κουτσούμη αφορούσε την 90η επέτειο του Ταχυδρόμου υπό τον τίτλο “Να μην πέσει η έπαλξις” όπου μεταξύ άλλων αναφερεται στην έκδοση των πρώτων φύλλων του το 1880. “Ουτε τυπογραφεία είχε ,ούτε γραφεία, ούτε εγκαταστάσεις. Μια κάσα στοιχεία είχε μεταφερθεί με καϊκι απο τον Πειραιά, την είχαν ακουμπήσει κάπου πρόχειρα και έβγαινε η εφημερίδα που δεν είχε καθορισμένη ώρα, γιατί κυκλοφορούσε όταν τελείωνε η εκτύπωση που γινόταν σε διακόσια φύλλα.”. Παρακάτω δίνει το ιστορικό στίγμα του εντύπου. “Ο ταχυδρόμος αποτελεί σπάνιο σύμβολο Ελληνικού δημιουργικού πείσματος. Γονάτισε πολλές φορές αλλά δεν έπεσε. Είδε την αγαλλίαση της δόξας και γνώρισε την κατάθλιψη της παρακμής.” Η εφημερίδα παρακολούθησε σε όλη τη διαδρομή της την ελληνική και την αιγυπτιώτικη ιστορία, παράλληλα κι όπως συγκλονιστικά σημειώνει ο Ντ. Κουτσούμης “ Οι σελίδες του είναι μια μικρή ιστορία της Ελλάδος και από το ξεφύλλισμα των κιτρινισμένων φύλλων του αναδύεται το μακρινό δράμα των μεταναστών που έζησαν εδώ και πέθαναν πριν προλάβουν να ξαναδούν τον καπνό της Ιθάκης των.” Και είναι αλήθεια αυτό που επισημαίνει “ Μπορούσε ο Πρόξενος και ο δάσκαλος και ο παπάς να μην φτάσει κοντά στους απομονωμένους Έλληνες της Αιγύπτου. Έφθανε όμως ο Ταχυδρόμος.”. Τα λόγια αυτά ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στο έντυπο αυτό, όπως και ο προκάτοχος του Σ. Λιάτσης.
Τον Ιανουάριο του 2013 ο Γενικός Πρόξενος της Αλεξάνδρειας κ. Χρήστος Καποδίστριας και ο Μακαριότατος Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής,κ.κ. Θεόδωρος, χαιρετίζουν την πρωτοβουλία της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας για έκδοση κοινοτικού ενημερωτικού εντύπου το οποίο ονόμασε τιμώντας την δημοσιογραφική ιστορία του Ελληνισμού της πόλης “Αλεξανδρινό Ταχυδρόμο” . Ο Μακαριότατος ανέφερε χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων στο πρωτοσέλιδο χαιρετισμό του. “Και όμως η ιστορική μνήμη, ως η νοητή κιβωτός που περιλαμβάνει τα βιώματα, τις γνώσεις και τις εμπειρίες του παρελθόντος σε όλους τους τομείς, συνιστά την πρώτη ύλη με την οποία εμείς, οι μεταγενέστεροι, διαμορφώνουμε τη δική μας φυσιογνωμία, το ιδιαίτερο πρόσωπο μας”
