Η Αλεξάνδρεια ως πόλη, διαθέτει αναρίθμητες προϋποθέσεις για να αγαπηθεί. Αν εξαιρέσουμε τις κολακευτικές κοινοτοπίες εκείνων που την επισκέπτονται τουριστικά και μόνο, ένας έμπειρος ταξιδευτής θα ανακαλύψει σπουδαία «μυστικά» και πανέμορφους μύθους. Φρόντισαν γι αυτό οι αιώνες να σφυρηλατήσουν την ιστορία της, με ισχυρές προσωπικότητες και σαγηνευτικές μορφές. Η Πόλη αυτή είναι χαραγμένη με τις υπογραφές ανθρώπων που η ζωή τους καταγράφηκε στα αρχεία της, ενώ τα έργα τους προϊδεάζουν και συνάμα εντάσσονται σε πλείστες πανεπιστημιακές θεματολογίες. Επιπρόσθετα οι διδαχές τους ενυπάρχουν σε πλανητικές διαστάσεις. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η αλεξανδρινή μήτρα συνεχίζει να γεννά φυσιογνωμίες. Μην αναζητήσουμε την αιτία, αυτή είναι ολοφάνερη: Την πορεία της την οφείλει στο παρελθόν της και στον πνευματικό της κώδικα, εφόσον στα εδάφη της εξέθρεψε ιερά πρόσωπα. Αρκεί να πληκτρολογήσει κάποιος στο διαδίκτυο «προσωπικότητες Αλεξανδρείας» και τότε θα αντιληφθεί πως η Πόλη αυτή διαθέτει την σπουδαιότερη γκάμα φιλοσόφων, επιστημόνων, καλλιτεχνών και πάσης φύσεως υψηλών προσωπικοτήτων, από την αρχαιότητα έως και τις μέρες μας.
Διόλου τυχαίο ότι ο σπουδαιότερος (κατά πολλούς) ποιητής του κόσμου θεωρείται ο Αλεξανδρινός Κωνσταντίνος Καβάφης! Διδάσκεται σε όλα τα Πανεπιστήμια του κόσμου και είναι ο πλέον μεταφρασμένος και πολυδιαβασμένος. Ο γράφων – ας μου επιτραπεί μια προσωπική αναφορά – το 2014 έγραψε το θεατρικό «Κ. Π. Καβάφης – Ο Υμνωδός της Αλεξάνδρειας» που ανέβηκε στο «Θέατρο Κνωσός» και το «Μέγαρο Μουσικής Αθηνών» σε σκηνοθεσία Λάμπρου Τσάγκα και μουσική Φίλλιπου Περιστέρη. Η αδυναμία μου για τον Αλεξανδρινό ποιητή με οδήγησε να επισκεφθώ την Αλεξάνδρεια και να ψάξω στοιχεία για την ζωή του καθότι το έργο ήταν απολύτως βιογραφικό.
Η πληροφορία ότι σε λίγους μήνες, το όνομα του σπουδαίου Αλεξανδρινού ποιητή θα απασχολήσει τον πνευματικό κόσμο και όχι μόνο, με δύο αποκαλυπτήρια οικιών στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα γεμίζει με συγκίνηση όλους τους Έλληνες, κυρίως όμως τους Αιγυπτιώτες της Αλεξάνδρειας. Ο λόγος προφανής, εκεί γεννήθηκε εκεί έζησε, εκεί έγραψε, εκεί ονειρεύτηκε, στην πόλη της καρδιάς του έκλεισε τα μάτια του. Τριγυρισμένος σε όλη τη ζωή του, με λέξεις, έννοιες, ερμηνείες, ιστορίες, έρωτες, θανάτους, πάθη, αρώματα, μπαχάρια και στίχους υπογεγραμμένους με το βλέμμα της βαθυστόχαστης έμπνευσής του, ο Κωνσταντίνος Καβάφης θα «επιστρέψει» ως πνεύμα στην οικία που έγραφε με τα παράθυρα κλειστά και το μυαλό ανοιχτό! «Η οικία του στην Αλεξάνδρεια» σημειώνει η Ε. Κολοβού σε άρθρο της, «ανακαινίζεται ριζικά και αναβαθμίζεται με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, ενώ αποκτάμε και στην Αθήνα, στην καρδιά της πόλης, έναν σύγχρονο χώρο μελέτης-έρευνας, το Αρχείο Καβάφη, που θα στεγάσει το πολύτιμο αρχείο του, όπως και προσωπικά του αντικείμενα. Το ίδρυμα Ωνάση –που έχει στην κατοχή του και το αρχείο του ποιητή εδώ και μια δεκαετία– έχει αναλάβει και τα δύο εγχειρήματα, που υλοποιούνται χώρα ταυτόχρονα και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέσα στο 2023. Για την οικία Καβάφη, το Ίδρυμα Ωνάση συνεργάζεται με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το οποίο τη διαχειρίζεται».
Τι πρόκειται, λοιπόν, να αλλάξει στην Οικία στην Αλεξάνδρεια; «Το ζητούμενο ήταν και είναι να κρατηθεί η ατμόσφαιρα που υπάρχει στο σπίτι, αλλά να εκσυγχρονιστούν οι υποδομές του με έναν διακριτικό και αθέατο τρόπο», σημειώνει η Εύα Μανιδάκη, η οποία μαζί με τον Θανάση Δεμίρη και το γραφείο τους Flux Office είναι οι αρχιτέκτονες που διαμορφώνουν και τους δύο χώρους. «Η οικία λειτουργεί περισσότερο σαν κέλυφος που μας βάζει στον κόσμο του ποιητή» σημειώνει.
Το σπίτι είχε καταφέρει να μετατρέψει σε μουσείο το 1992 ο Κωστής Μοσκώφ, μορφωτικός ακόλουθος της ελληνικής πρεσβείας στην Αίγυπτο, φιλοξενώντας σε αυτό αντίγραφα των επίπλων του ποιητή, καθώς και περιοδικές εκθέσεις.
Μετά την ανακαίνιση, οι επισκέπτες θα μπορούν να περιηγηθούν στην ψηφιακή συλλογή, να λάβουν μέρος σε μικρής κλίμακας αναγνώσεις και σε διαδικτυακά συνέδρια, όπως και να μελετήσουν το χρονολόγιο της ζωής του Καβάφη, σπάνιες εκδόσεις για τον ίδιο και μεταφράσεις του έργου του σε πολλές γλώσσες.
«Σε αυτό τον χώρο ο Κωνσταντίνος Καβάφης οργάνωνε και συγκέντρωνε τα έγγραφα που συγκροτούν το αρχείο του. Λειτουργούσε ο ίδιος δηλαδή ως αρχειονόμος και αρχειοθέτης του έργου του», διευκρινίζει η Έφη Τσιότσιου στην Ε. Κολοβού, εκτελεστική διευθύντρια και διευθύντρια παιδείας του Ιδρύματος Ωνάση, και συμπληρώνει: «Για εμάς, η Οικία Καβάφη είναι ο χώρος ο οποίος συνδέεται περισσότερο με τον ίδιο τον ποιητή, το εργαστήριό του, ο χώρος όπου γεννήθηκε η ποίησή του. Αυτός ο χώρος, λοιπόν, θα αναβαθμιστεί, ώστε να πληροί τις απαραίτητες προδιαγραφές για να υποδέχεται ανθρώπους από διαφορετικές χώρες που αγαπούν και διαβάζουν τον Καβάφη».
Το Αρχείο Καβάφη στην Αθήνα
Στην οδό Φρυνίχου, στην Πλάκα στον αριθμό 16 θα βρίσκεται ο επί αθηναϊκού εδάφους χώρος που θα αφιερωθεί στον Έλληνα ποιητή, ο οποίος χαίρει παγκόσμιας φήμης.
Στο όμορφο νεοκλασικό κτίριο όπου θα στεγαστεί το Αρχείο Καβάφη –στο ισόγειο– εκτελούνται πυρετωδώς οι εργασίες ανακαίνισης και διαμόρφωσης. «Σχεδιάζουμε τον χώρο όχι ως ένα κλασικό είδος μουσείου, αλλά ως μια πηγή διαλόγου και συνδιαμόρφωσης ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, στην γνώση και την επεξεργασία της», εξηγεί η αρχιτέκτων κ. Μανιδάκη στην Ε. Κολοβού.
Στο Αρχείο Καβάφη θα φιλοξενούνται επίσης πολιτιστικές δράσεις και εκθέσεις με αναφορά στον ποιητή. Η Έφη Τσιότσιου τονίζει: «Αντιλαμβανόμαστε τον χώρο περισσότερο ως έναν πολιτιστικό κόμβο που συνδέει εμπειρίες και διανοητικές διαδρομές ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και απλών επισκεπτών, που εκκινούν από την δύναμη της ποίησης του διαχρονικού αυτού ποιητή».
Από το φωτεινό αναγνωστήριο, βγαίνοντας στον κήπο του Αρχείου θα ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην Αλεξάνδρεια. «Ο κήπος θα είναι γεμάτος με δέντρα και φυτά της Αλεξάνδρειας –πλουμέριες, ανθούρια, κυπείρους εδώδιμους– δημιουργώντας έτσι έναν κοινό τόπο ανάμεσα στις δύο πόλεις», λέει η κ. Μανιδάκη. Αυτός ο «κοινός τόπος», η σύνδεση τους με μια αόρατη κλωστή είναι και το στοίχημα των δύο χώρων, καθώς ο ένας θα τροφοδοτεί τον άλλο, και οι δύο μαζί θα διατηρούν το έργο του ποιητή ζωντανό και ανοιχτό σε όλους. Ραντεβού την ερχόμενη άνοιξη, λοιπόν, κάτω από τα αλεξανδρινά δέντρα στην αυλή της Φρυνίχου, και νοερά, στον δεύτερο όροφο της Rue C.P. Cavafy 4, στο Ατταρίν της Αλεξάνδρειας, μας προτρέπει η Ε. Κολοβού στο άρθρο της.
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας δεν μπορεί παρά να αισθάνεται ικανοποιημένη και δικαιωμένη που ο δικός της άνθρωπος, ο Κωνσταντίνος Καβάφης τιμάται με τον πλέον κατάλληλο τρόπο. Ο σεβασμός στο σπίτι που έζησε και μεγαλούργησε, σε συνδυασμό με το Μουσείο της Αθήνας που πρόκειται σύντομα να δημιουργηθεί, θα αποτελέσουν ένα ακόμη βήμα για την προβολή της προσωπικότητας του ποιητή της «Ιθάκης» και των «Κεριών». «Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει» μας λέει στο “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” μόνο που η Αλεξάνδρεια δεν χάνεται, ξαναβρίσκει η ίδια τον Καβάφη της μέσα από τον σεβασμό και την τιμή που του αξίζει, του πρέπει και του αναλογεί.
Πηγή: Ε. Κολοβού
