Γράφει ο Χρίστος Παπαδόπουλος

Μία πολύ ενδιαφέρουσα επέτειο, της ίδρυσης του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού το 1995, που είχε όμως για πρώτη φορά προτείνει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας Δημήτρης Ζερμπίνης, το 1948, αποκαλύπτει με ένα πολύ ενδιαφέρον ιστορικό άρθρο του ο Δ/ντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου, στιχουργός και εκπαιδευτικός Χρίστος Παπαδόπουλος.

Στο άρθρο του σημειώνει:

«ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (Σ.Α.Ε) ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΜΕΛΛΟΝ. 25 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΤΙΚΗ  ΤΟΥ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ, ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ , 29.11.1995, ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΘΕΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ο τίτλος, στο εικονιζόμενο   άρθρο στην ελληνική εφημερίδα του Καϊρου, ΦΩΣ. Ήταν Τετάρτη 20 Οκτωβρίου του 1948. Παρουσιάζεται ως ιδέα του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου Αλεξάνδρειας που υποστηρίχτηκε από τον πρόεδρο του, Αλεξανδρινό βιομήχανο λαδιού και παραγώγων του, στο Καφρ Ελ Ζαγιατ, με καταγωγή από τη Λέσβο, Δημήτρη Ζερμπίνη. “Κατά την περί τα τέλη Αυγούστου συνάντησιν του εν Αθήναις, μετά του Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως κ. Κωνσταντίνου Τσαλδάρη και του μονίμου Υφυπουργού Εξωτερικών κ. Πιπινέλη, υιοθετήθη κατα της μεταδοθείσας ημίν πληροφορίας υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως (σ.σ επί πρωθυπουργίας του Θεμιστοκλή Σοφούλη) και ανετέθη δε εις ειδική επιτροπήν του Υπουργείου Εξωτερικών να καταρτίση σχέδιον οργανώσεως του υποδειχθέντος Συμβουλίου των Αποδήμων προς λήψιν ταχείας αποφάσεως”. Να σημειώσουμε ότι την εποχή αυτή ο Ζερμπίνης ειναι μόνο Πρόεδρος του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου της Αλεξάνδρειας και δυο μήνες μετά εκλέγεται Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας  Αλεξανδρείας στις εκλογές της 5ης Δεκεμβρίου 1948, θέση που κατείχε ως το 1954.

Αν ήξερε ο συντάκτης του κειμένου τι θα επακολουθούσε θα γέλαγε πικρά. Το θέμα παλινδρομούσε από τότε για δεκαετίες παραδομένο  στις ελληνικές καλένδες και η “ταχεία απόφαση” για να ιδρυθεί τελικά το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, ελήφθη σχεδόν μισό αιώνα μετά.  Κατάφερε  να λειτουργήσει δε, για μόλις 14 χρόνια. Εντύπωση προκαλεί η σύμπτωση που ένας Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, ο Δημήτριος Ζερμπίνης, το πρωτοϋποστήριξε σθεναρά ως ιδέα κι ένας άλλος Πρόεδρος της ίδιας Κοινότητας (1990-2002), ο Στέφανος Ταμβάκης ήταν ο Αντιπρόεδρος του ΣΑΕ από ιδρύσεώς του και έμελλε να είναι Πρόεδρος του ΣΑΕ από το 2006 ως το άδοξο τέλος του θεσμού το 2009.

“Ουδεμία χωρεί αμφιβολία ότι ο θεσμός θα εξυπηρετήσει ποικιλοτρόπως και τον απόδημον Ελληνισμό και την Ελλάδα διότι θα συμπληρώνει κατά θετικόν τρόπο την συντελεσθησόμενην εργασίαν υπό του τμήματος Αποδήμων δι’ ενδεδειγμένων ,υποδείξεων , γνωματεύσεων και ενεργειών βάσει των πορισμάτων εις τα οποία θα καταλήγουν αι εκάστοτε συνελεύσεις εν Αθήναις των αντιπροσώπων του Απόδημου Ελληνισμού και των εκπροσώπων των υπηρεσιών του Κράτους” προέβλεπε το δημοσίευμα της εφημερίδας ΦΩΣ, εβδομήντα δυο χρόνια πριν, θέτοντας τις σωστές βάσεις αυτού που επρόκειτο να συμβεί τόσες δεκαετίες μετά.

Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε.) είναι σύμφωνα με το άρθρο 108 παρ. 2 του Συντάγματος, το κατοχυρωμένο Όργανο των όπου Γης Απόδημων Ελλήνων, που ιδρύθηκε το 1995. Βασικός ρόλος του ΣΑΕ είναι η προσέγγιση Ελλήνων της Διασποράς και η δημιουργία μιας παγκόσμιας Δικτύωσης, με στόχο το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων προς το συμφέρον της Ομογένειας, και η μεταφορά τους, ως Γνωμοδοτικό και Συμβουλευτικό όργανο, προς την Ελληνική Πολιτεία.

Η έδρα του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, που καθιερώθηκε ως μόνιμη έδρα και «πρωτεύουσα» του Οικουμενικού Ελληνισμού. Η Ιδρυτική Συνέλευση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού πραγματοποιήθηκε από 29 Νοεμβρίου έως τις 8 Δεκεμβρίου 1995 στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από αίτημα των απανταχού Ελλήνων και σε συνδυασμό τη συναίνεση όλου του πολιτικού κόσμου στην Ελλάδα.

Το ενδιαφέρον της Ελλάδας για τον απόδημο ελληνισμό θεσμοθετήθηκε συνταγματικά για πρώτη φορά το 1975, όταν συμπεριλήφθηκε  το άρθρο 108 στο Σύνταγμα της Ελλάδας με την εξής διατύπωση: «Το κράτος μεριμνά δια την ζωήν του απόδημου Ελληνισμού και την διατήρησιν των δεσμών του με την μητέρα πατρίδα. Επίσης μεριμνά δια την παιδείαν και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των εκτός της επικρατείας εργαζομένων Ελλήνων». Το 1982, επί ΠΑ.ΣΟ.Κ και Αντρέα Παπανδρέου που έζησε ως απόδημος και γνώριζε το θέμα, ιδρύθηκε  η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Τον Ιούλιο του 1985, η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού οργάνωσε τη σύγκλιση του 1ου Παγκόσμιου Συνεδρίου των Αποδήμων Ελλήνων. Το 1989, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Νόμος Ν. 1867/89 (Άρθρο 18) με τον οποίο ιδρύθηκε το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού. Το 1993 η αρμοδιότητά της  Γενικής Γραμματείας, πέρασε στο Υπουργείο Εξωτερικών, όπου παραμένει έκτοτε. Χρειάστηκε  περάσουν έξι χρόνια  μέχρι την υλοποίηση του νόμου και η πρώτη ιδρυτική συνέλευση του Σ.Α.Ε. έγινε τελικά το 1995. Με την εφαρμογή του Νόμου υπ’ αριθμ. 3480/2006, το ΣΑΕ απέκτησε μία άλλη δυναμική, καθώς διασφαλίστηκε ο γνωμοδοτικός, εισηγητικός, διεκδικητικός και υποστηρικτικός ρόλος του προς την Ελληνική Πολιτεία.

Πρώτος Πρόεδρος του  ο ελληνοαμερικανός Άντριου Άθενς, τον οποίο διαδέχθηκε  ο Αντιπρόεδρος του ΣΑΕ από την ίδρυση του, Αλεξανδρινός Στέφανος Ταμβάκης, το 2006. Δυστυχώς, στην οικονομική κρίση, το 2009, η λειτουργία του Σ.Α.Ε. διακόπηκε για διάφορους λόγους, ο κυριότερος των οποίων ήταν η έλλειψη της καθιερωμένης κρατικής χρηματοδότησης.

Παλαιότερα η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου δια του προέδρου της Χρήστου Καβαλή, είχε προτείνει την απεξάρτηση του Σ.Α.Ε. από τη χρηματοδότηση και επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου, με καθιέρωση συνδρομών εκ μέρους των Ελληνικών Κοινοτήτων ανά τον κόσμο, με στόχο την αυτοτέλεια του και την ανεξαρτησία του Σ.Α.Ε. από κρατικές παρεμβάσεις, διατηρώντας ωστόσο τον οικονομικό έλεγχο υπό την υψηλή εποπτεία αναγνωρισμένων κρατικών φορέων για την σωστή διαχείριση. Δεν εισακούστηκε τελικά η παραπάνω πρόταση της Ε.Κ.Κ. και προϊόντος του χρόνου η έλλειψη οικονομικής αυτοτέλειας υπήρξε η αχίλλειος πτέρνα του θεσμού που από τότε  παραμένει ανενεργός.

Η επαναλειτουργία του έχει απασχολήσει επανειλημμένα την Επιτροπή του Απόδημου Ελληνισμού. Κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, στις αρχές του 2019 ο πρόεδρος της Μόνιμης Ειδικής Επιτροπής του Ελληνισμού της Διασποράς, Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης κατέθεσε πρόταση για την επαναλειτουργία του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού.

Εν αναμονή της εφαρμογής του νόμου για το δικαίωμα των αποδήμων στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι, που παρά τις διαφωνίες και τα προβλήματα που παρουσιάζει είναι ένα πρώτο βήμα στη δικαίωση του πάγιου αιτήματος των Ελλήνων του Εξωτερικού, που δεν έπαψαν επίσης να επιθυμούν την επαναλειτουργία του Σ.Α.Ε. Οι ανά τον κόσμο Ελληνικές Κοινότητες αναζητούν το σωστό πλαίσιο λειτουργίας του στο άμεσο μέλλον, αυτοχρηματοδοτούμενο πιθανόν, όπως πολλά χρόνια πριν είχε προτείνει η Ελληνική Κοινότητα Καϊρου, ώστε να μπορεί ανεπηρέαστο από κυβερνητικές παρεμβάσεις να επιτελεί τον ουσιαστικό του ρόλο που δεν είναι άλλος από την επικοινωνία και αντιπροσώπευση των ομογενών – οργανώσεων ή ατόμων- ανά τον κόσμο, με την εκάστοτε Ελληνική κυβέρνηση».