Ο Αιγυπτιώτης μελωδός Κλέων Τριανταφύλλου, γνωστότερος ως Αττίκ, είχε γεννηθεί στο Ζαγαζίκ μεταξύ 1882-1885 και μετά τις μουσικές του σπουδές και τη σχετική μελωδική σταδιοδρομία του στο Παρίσι από το 1907, όπου έγραψε 250 τραγούδια ως Chansonnier, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1930, ανοίγοντας την περίφημη ¨Μάντρα¨, απ΄ όπου αναδείχθηκαν πάμπολλοι σπουδαίοι καλλιτέχνες όπως οι Νίκος Μοσχονάς, Πάολα, Ποζέλλι, Νινή Ζαχά, Ντιριντάουα, Τραϊφόρος, Καλή Καλό, Ορέστης Λάσκος, Κάκια Μένδρη, Δανάη, η Αιγυπτιώτισσα Βέρα Βάντα, κ.ά. Μέχρι το θάνατο του το 1944, δεν έπαψε να σκορπίζει σπάνιες μελωδίες με τα 180 τραγούδια του και να αναδεικνύει μέσω της ¨Μάντρας¨ του σπουδαία ταλέντα, κάνοντας παράλληλα τουρνέ τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν θα μπορούσε φυσικά σ΄ αυτές τις τουρνέ να μη συμπεριλάβει και την πατρώα γη της Αιγύπτου. Βέβαια, δεν γνωρίζουμε πόσες ακριβώς φορές επέστρεψε στη Νειλοχώρα, τον Απρίλιο του 1920 πάντως καταγράφεται συναυλία του στην αλεξανδρινή ¨Αλάμπρα¨ με τον Αττίκ να αναγγέλλεται ως πρωτότυπος καλλιτέχνης ¨του οποίου το δίφωνον σφύριγμα εξέπληξε την Ευρώπην¨, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου έτους διαβάζουμε πως έδωσε συναυλίες στην αίθουσα του Συλλόγου ¨Αισχύλος¨ της Αλεξανδρείας, πλαισιωμένος από σημαντικούς ερασιτέχνες της πόλης, συναυλίες που γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία. Τότε, στην αποχαιρετιστήρια του εσπερίδα ο Αττίκ ¨αυτοσυνοδευόμενος εις το πιάνο ετραγούδησε τα ωραιότερα τραγουδάκια του – όλα ελληνικά – και εσφύριξε με μεγάλη τέχνη αποσπάσματα από την Butterfly και την Norma¨. Τραγούδησαν επίσης η λυρική υψίφωνος Λάντη, η Iris Laterza και ο βαθύφωνος Παναγόπουλος, ενώ ο Σεγκόπουλος απήγγειλε ποιήματα των Καβάφη και Παλαμά.
Το χειμώνα του 1932 επέστρεψε στην Αίγυπτο, όπου την 1η Ιανουαρίου έδωσε μία και μοναδική συναυλία στην ¨Αλάμπρα¨ της Αλεξανδρείας, η οποία, όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά, ¨ήλθε να μας ξετινάξη από την νωχέλειαν και τον λήθαργον που είχαμε περιπέση από την πολυετή έλλειψιν ενός αισθαντικού και πλήρους ζωής καλλιτέχνη, οίος ο Κλέων Τριανταφύλλου¨, ενώ στις 17 του Γενάρη εμφανίστηκε στο ¨Κουρσάλ¨ του Καΐρου με την εφημερίδα ¨Φως¨ της πόλης να γράφει πως ¨ο υπέροχος και εκλεκτός Έλλην καλλιτέχνης, είναι μια πανελλήνιος συμπαθής ελληνική καλλιτεχνική φυσιογνωμία, όστις εκινήσας εξ Αιγύπτου και ακριβώς εκ Ζαγαζικίου, κατώρθωσε να φθάση εις τα ύψη της καλλιτεχνικής δόξης. […] Τα πεταχτά τραγούδια του λεπτού τραγουδιστού τούτου που ξετρελλαίνει από ετών Έλληνας και Παρισινούς, ολίγοι είναι εκείνοι οίτινες δεν απήλαυσαν εις τους φωνογραφικούς δίσκους και εις τα εκλεκτά σαλόνια των Αθηνών και των ευρωπαϊκών πρωτευουσών¨. […] ¨Το πρόγραμμα είναι ποικίλον και εκλεκτόν. Το ¨Τρεχαντήρι¨, ¨Εσύ γελάς και εγώ πονώ¨, ¨Άλλαξ΄ ο κόσμος θαρρώ¨, ¨Φαληράκι¨, ¨Δημητράκης¨, ¨Ζητάτε να σας πω¨, ¨Τι περίφημος καιρός¨, κλπ., κλπ., και το ¨Αλήθεια σου το λέω Περσεφόνη¨ με συνεργασίαν του κοινού ! Ο Αττίκ θα σφυρίξη, αλλά και θα κάμη διαφόρους απομιμήσεις. Τα τραγούδια όλα είναι μουσική και στίχοι του Αττίκ. Αντίτυπα δια τραγούδι και πιάνο θα πωλώνται την ημέραν της συναυλίας προς 5 γρ.δ. Αι τιμαί των εισιτηρίων είναι : Θεωρεία 1ης σειράς 150 γρ.δ., 2ας σειρας 80, έδραι ορχήστρας 30, έδραι του κέντρου 20, καθίσματα 10 και γενική είσοδος 7. Τα εισιτήρια πωλούνται εις το Κουρσάλ και εις το Νάσιοναλ Οτέλ¨.
Την άνοιξη του ίδιου έτους επανέκαμψε στη Χώρα του Μεγάλου Ποταμού, οπότε και εμφανίστηκε, με τη ¨Μάντρα¨ του πλέον, για 12 ημέρες στην αλεξανδρινή ¨Αλάμπρα¨ και κατόπιν σε μικρότερες αιγυπτιακές πόλεις όπως η Ισμαηλία (13/4) και τελευταία το Πορτ-Σάιτ (24/4), πριν αναχωρήσει για την Κύπρο, ενώ εντωμεταξύ είχε ανεβεί στη σκηνή του ¨Νέου Πριντάνια¨ της αιγυπτιακής πρωτεύουσας (8-23/4). Το συγκρότημα της ¨Μάντρας¨ του αποτελείτο από την 13χρονη βεντέτα Ρίτα Δ., το βαρύτονο Α. Αθανασιάδη, τη Μίτσα Δ., το μίμο Ζαζά και το ελληνικό χαβαγιανέζικο συγκρότημα του Κορινθίου, αποτελούμενο από τους χαβαγιστές Ο. Ματζουρίδου, Ι. Κορινθίου, Α. Βαμπάρη και Α. Κορινθίου. Για τις παραστάσεις αυτές οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν : ¨Τον εθαυμάσαμε στο σφύριγμα του των ¨Ιστοριών του Χόφμαν¨, στα τραγούδια και τις όμορφες συνθέσεις του. Δεν θα λησμονήσουμε ποτέ και το κόρο με τον κ. Αθανασιάδη. Θα θυμούμαστε επίσης για καιρό τη μικρούλα Ρίτα Δ. στους χορούς της και προ πάντων στο τραγούδι της Σεβίλλης της Κας Σωτηρίας Ιατρίδου. Είδαμε μια στάσι της Κυβέλλης στο ¨Ρωμάντζο¨ και μια άλλη πιο χαρακτηριστική της Κούρμη στη Ριρίκα από τον καρατερίστα-μίμο Ζαζά και συγκινηθήκαμε βαθειά με τις ζωηρές απαγγελίες της μεγάλης αδελφής της Ρίτας, Μίτσας Δ.¨. Και αλλού : ¨Μεγάλην επιτυχίαν εσημείωσεν η Ρίτα Δ. στο ¨Μπαλερινάκι¨, η Μίτσα Δ. εις τας νέας απαγγελίας, ο Αθανασιάδης με τον ¨Διαβάτην της Ζωής¨ και οι χαβαγισταί με τα νέα τους κομμάτια. Όσο για τον Αττίκ, εις το ονειρώδες ¨Μια νύχτα στο βουνό¨ δεν έχει κανείς παρά να κλείση τα μάτια του και μεταφέρεται ασυνειδήτως στις πλαγιές κάποιου ελληνικού βουνού¨.
Αυτό που αξίζει πάντως να αναδημοσιευτεί, είναι η συνέντευξη που έδωσε ο Αττίκ στον Γ. Πιερίδη και δημοσιεύτηκε στον αλεξανδρινό ¨Ταχυδρόμο¨ στις 31/12/1931. Ας μεταφερθούμε λοιπόν στο χρόνο, κι ας την απολαύσουμε :
¨Όταν προχθές πήγα και τον συνάντησα εις το ¨Ιόριο¨, δεν τον ρώτησα τίποτα. Τον Αττίκ δεν πρέπει κανείς να τον ερωτά, πρέπει να τον ακούη. Εσταύρωσα λοιπόν τα χέρια και σαν μαθητής που διψά να μάθη ακόμα, άκουα όσα οι περισσότεροι από εμάς εδώ αγνοούμε, μολονότι πρόκειται για Έλληνα που ξεκίνησε από την Αίγυπτο και ακριβέστερα από το Ζαγαζίκ.
Τα τραγούδια μου ; Αν σας ενδιαφέρουν τα γαλλικά μου τραγούδια, από αυτά πρέπει να αρχίσω, ανέρχονται σε διακόσια πενήντα. Σας φαίνονται πολλά ; Λίγα ; Επί εικοσιεπτά χρόνια που έζησα στο Παρίσι, τι ηθέλατε να κάνω ! Φυσικά, τα συνέθετα και τα τραγουδούσα ο ίδιος και αν κρίνω από την υποδοχή που τους έκανε το δύσκολο παρισινό κοινόν, ημπορώ να πω πως άρεσαν. Εκείνο που με έκανε περισσότερο γνωστό, εκείνο που με επέβαλε είναι το Καμπαρέ ¨De Deux Ans¨ (των δύο γαϊδάρων). Μην παραξενεύεσθε. Πρόκειται για καλλιτεχνικό καμπαρέ, όπως άλλωστε υπάρχουν πολλά στο Παρίσι. Η λέξις ¨καμπαρέ¨ έχει παρεξηγηθή στην Ελλάδα, σε βαθμό που να νομίζουν ότι δεν πρόκειται παρά για κέντρο με ωραίες και μισόγυμνες γυναίκες. Το καλλιτεχνικό όμως καμπαρέ που σας ανέφερα, όπως και όλα τα άλλα του είδους του, είναι καθώς θα έχετε βέβαια διαβάσει ένα κέντρο όπου οι συνθέται και οι συγγραφείς βγαίνουν και τραγουδούν οι ίδιοι τα τραγούδια τους. Σας αφήνω να μαντέψετε μόνος σας, τι σημασία έχει η υποδοχή και επιβολή ενός ξένου μέσα στο παριζιάνικο μορφωμένο κοινό, που δεν ικανοποιείται και τόσο εύκολα.
Μικρή παύση. Όση δηλαδή χρειάζεται για να σκεφθώ τη σημασία που έχει η καλή υποδοχή του ελληνικού χιούμορ μέσα στο γαλλικό.
Καιρός πια να κατέβωμε στην Αθήνα, εσυνέχισε σε λίγο ο Αττίκ. Αναγκάζομαι να περιαυτολογήσω, αλλά άφησα το Παρίσι και κατέβηκα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια για να προάγαγω το ελληνικό τραγούδι, το οποίον ομολογουμένως βρίσκεται σε κακά χάλια. Ήμουν δεκαέξι ετών όταν έγραψα το πρώτο μου ελληνικό τραγούδι, που έφερνε τον τίτλον ¨Μη μ΄ Αγαπάς, Μα…¨, το οποίο μάλιστα έστειλα και σε κάποιο διαγωνισμό. Ο Φέξης, τόσο του άρεσε, που μου το εζήτησε να το τυπώση και όχι μόνο δεν μετάνοιωσε, αλλά εσάστισε κι ο ίδιος για την επιτυχία του, μια εκδοτική επιτυχία, όχι και τόσο συνηθισμένη. Στα 1915 έγραψα το ¨Είδα Μάτια¨, από κάποια ατομική μου περιπέτεια και πέντε χρόνια αργότερα το ¨Αν Βγουν Αλήθεια¨, ένα τραγούδι που επώλησα στον εκδότη για 300 δραχμές και που εκείνος έβγαλε 150 χιλιάδες μόνο από τα πωληθέντα αντίτυπα. Φαντασθήτε τι έβγαλε από τους δίσκους…
Δεν ημπόρεσα να κρατηθώ και τον ρώτησα : Εξακολουθείτε και τώρα να δίνετε τα τραγούδια σας στους εκδότες ;
Όχι δα. Τα εκδίδω πλέον μόνος μου, όπως μόνος μου έρχομαι εις συνεννόηση με τις διάφορες εταιρίες δίσκων. Εις την Αλεξάνδρεια, καθώς έμαθα, έχουν αρκετή κυκλοφορία. Μου είπαν ότι τα δικά μου, μαζί με του Χατζηαποστόλου, είναι εκείνα που ζητούνται περισσότερο. Δεν πρόκειται φυσικά για τα παληά μου τραγούδια, που σας ανέφερα, αλλά για τις τελευταίες επιτυχίες της ¨Μάντρας¨, τις οποίες θ΄ ακούσετε στην αυριανή μου συναυλία.
Εφθάσαμε επί τέλους στη ¨Μάντρα¨… Μιλήστε λίγο για την περίφημη ¨Μάντρα¨ σας.
Ένα απλό θεατράκι που συχνάζεται από την καλή τάξι, τους διανοουμένους και συγγραφείς. Λίγο παρισινό καμπαρέ μέσα στην Αθήνα ή λίγη αρχαία Αθήνα, αν προτιμάτε, μέσα στη σημερινή. Στη σκηνή της Μάντρας ανέβηκαν ως σήμερα ο δραματικός συγγραφεύς κ. Χορν, ο επιθεωρησιογράφος κ. Βώτης και ο νέος επίσης επιθεωρησιογράφος κ. Ευαγγελίδης. Απήγγειλαν δικά τους ποιήματα και μονολόγους, όπως στις ¨μπουάτ¨ της Μοντμάρτης.
Αλλά δεν ανέβηκαν μόνο οι συγγραφείς. Ανέβηκαν επίσης όσοι και όσες είχαν φωνή. Ημπορώ να κολακεύωμαι ότι ελανσάρισα τη Νικολέκσο, μια πρώτης τάξεως τραγουδίστρια, τον βαρύτονο Πέτρο Βλαστό, ο οποίος εξειλίχθη σ΄ ένα θαυμάσιο ¨ντιζέρ¨ και τελευταίως την Άρτεμι Τσοκοπούλου-Μάνεση, της οποίας η ελληνική και γαλλική προφορά την ανέδειξε επίσης σε μίαν εξαιρετική ¨ντιζέζ¨.
Έπειτα έχω τους διαγωνισμούς τραγουδιών με βραβείον 500 δραχμών για όποιον τραγουδήση καλύτερα ένα δικό μου τραγούδι, ωρισμένο από πριν. Κηρύττω ακόμα και χιουμοριστικούς διαγωνισμούς, όπως έξαφνα της Κινίνης, επ΄ ευκαιρία της ανακαλυφθείσης καταχρήσεως. Το βραβείο θα έπαιρνε εκείνος ή εκείνη που θα κατάπιναν ένα δισκίον κινίνης, χωρίς κανένα μορφασμό. Φαντάζεσθε τι έγινε. Το βραβείο το πήρε, αν σας ενδιαφέρει, η Μις Αννίνου, η κόρη του Μπάμπη. Ένα επιτυχημένο νούμερο, ας το πούμε έτσι, είναι το… Χερούλι, δυο απαλάμες που χτυπούν, όταν λεχθή καμμιά… σαχλαμάρα από μένα ή από το κοινό. Όσο για τη σάλα, είναι μια κοινή μάντρα, με διάφορα ρητά στους τοίχους, μεταξύ των οποίων τα κυριότερο είναι : ¨Αγαπάτε τα Ζώα, τον Αττίκ και Αλλήλους¨. Στη ¨Μάντρα¨ με άλλα λόγια, θα ακούσετε εξωφρενισμούς, αλλά πάντοτε με λίγο ή πολύ πνεύμα¨.
Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 3-16/4/1920, 27-9/6/1920, 31/12/1931, 2/1/1932 – ¨Φως¨, Κάιρο 13/1/1932, 16/1/1932, 8/4/1932, 14/4/1932, 19/4/1932, 22/4/1932, 24/4/1932
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
