“Παιδί” της Κομοτηνής, εισήγαγε πρώτος την καπνοβιομηχανία στην Αίγυπτο, αναβίωσε τον αιγυπτιακό αμπελώνα, επεκτάθηκε επιχειρηματικά στην Ευρώπη και την Αμερική και αναδείχθηκε σε ευεργέτη της πόλης μας. Σήμερα είναι γνωστός στην τοπική μας κοινωνία χάρη στην ιστορική σχολή που φέρει το όνομά του, “Τσανάκλειος Σχολή”, ένα εντυπωσιακό κτίριο που δεσπόζει στην καρδιά της Κομοτηνής και το οποίο αισίως διασώθηκε από την παρακμή στην οποία είχε περιέλθει. Ο Νέστωρας Τσανακλής όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο για την Κομοτηνή. Μάλιστα το γεγονός ότι γεννήθηκε και έζησε μέχρι τα 15 του χρόνια στην Κομοτηνή, όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, δημιουργεί την υποχρέωση να αναδείξουμε την προσωπικότητα, τη δράση και την προσφορά του.
Αυτό επιχείρησε να κάνει η Εταιρεία Θρακικών Ερευνών εγκαινιάζοντας με αφιερωματική εκδήλωση στον Νέστωρα Τσανακλή, τη σειρά εκδηλώσεων που είχε προαναγγέλλει με τίτλο «Η φυσιογνωμία της Κομοτηνής κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας (1800-1913)». Τίτλος της πρώτης εκδήλωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 12 Δεκεμβρίου στην αίθουσα του ιδρύματος Παπανικολάου, ήταν “Νέστωρ Τσανακλής: Ο διαπρεπής γόνος και ευεργέτης της Κομοτηνής».
Ο τάφος του Τσανακλή βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αφού εκεί έδρασε επιχειρηματικά τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, όμως το σπίτι που γεννήθηκε βρίσκεται στην Κομοτηνή. Πρόκειται για τη σημερινή στέγη του Μορφωτικού Συλλόγου των εν Θράκη διαβιούντων Σαρακατσαναίων, που βρίσκεται στην οδό Αγίου Γεωργίου. Η μητέρα του ήταν από την Αίνο, όπως μας πληροφορεί η φιλόλογος Τζένη Κατσαρή, αποκαλύπτοντας παράλληλα στοιχεία που αφορούν την Τσανάκλειο Σχολή στην Κομοτηνή. Σύμφωνα με την κ. Κατσαρή “τα εγκαίνια της Τσανακλείου έγιναν την ημέρα της γιορτής του και από εκεί και πέρα η τοπική εκκλησία είχε φροντίσει κάθε Οκτώβριο, την ημέρα του αγίου Νέστωρα, να γίνεται ένα μνημόσυνο στη μνήμη του. Φυσικά του απένειμαν τον τίτλο του μεγάλου ευεργέτη”.
ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
Ο Νέστωρας Τσανακλής ήταν ένας πρωτοπόρος βιομήχανος, όντας ο πρώτος ουσιαστικά που εισήγαγε τον καπνό και την καπνοβιομηχανία στην Αίγυπτο μετά το 1865. Είναι επίσης ο πρώτος που αναβιώνει τον αιγυπτιακό αμπελώνα. Ξεχώρισε επιχειρηματικά για τον τρόπο με τον οποίον προώθησε το αιγυπτιακό τσιγάρο, όπως μας πληροφορεί ο Βασίλειος Ριτζαλέος, μεταδιδακτορικός ερευνητής του τμήματος Ιστορίας Εθνολογίας του Δ.Π.Θ., κάνοντας λόγο για…πρωτοτυπία. “Στην Αίγυπτο δεν παραγόταν καπνός ούτε σε ένα στρέμμα, απαγορευόταν από την Οθωμανική αυτοκρατορία και υπήρχε συμφωνία με την Αίγυπτο γι’ αυτό. Ωστόσο στην χώρα αυτή υπήρχαν μερικές βιομηχανίες όπως του Τσανακλή, οι οποίες έκαναν τα καλύτερα τσιγάρα στην Αίγυπτο. Ξεκίνησε από την Αίγυπτο γιατί δεν μπορούσε να το κάνει αυτό σε άλλο μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, υπήρχε μονοπώλιο καπνού και μόνο στην Αίγυπτο θα μπορούσε να ανοίξει καπνοβιομηχανία.
Ξεκίνησε κάνοντας τσιγάρα σε Έλληνες εργάτες που δούλευαν στην διώρυγα του Σουέζ το 1865. Μετά έφυγε από το Σουέζ γιατί ήταν πολύ μικρό για τα δικά του μεγάλα σχέδια. Πήγε στο Κάιρο, που ήταν πολύ μεγάλο κέντρο μαζί με την Αλεξάνδρεια και εκεί έστησε ένα μικρό εργαστήριο με ορισμένους εργάτες, εισάγοντας καπνό από το λιμάνι της Καβάλας, μακεδονικό καπνό. Έκανε την ανάμειξη των ποικιλιών του εκεί και στην συνέχεια προχωρούσε στην παρασκευή των τσιγάρων του, τα οποία ήταν χειροποίητα και πάρα πολύ ακριβά”. Τα τσιγάρα του Τσανακλή θα γίνουν αμέσως περιζήτητα στην μεγαλοαστική και μεσαία τάξη του Καΐρου και επίσης στον βρετανικό στρατό. Μέσω των Βρετανών αξιωματικών τα τσιγάρα του Τσανακλή έγιναν γνωστά στην Ευρώπη και πολύ σύντομα και ίσως πριν το 1885 και στην Αμερική.
Η βιομηχανία καπνού του Τσανακλή από το 1885 και μετά άρχισε να επεκτείνεται και να γίνεται μια πολυεθνική εταιρεία εκείνης της εποχής με εργοστάσια στο Κάιρο και έπειτα σε Ευρώπη και Αμερική. Η καλύτερη περίοδος για τον Τσανακλή, όπως λέει ο κ. Ριτζαλέος, “ήταν μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου το 1918”. Μετά, όπως εξηγεί , “ο κόσμος στράφηκε σε πιο φθηνά τσιγάρα και γι’ αυτό έπεσε το προϊόν. Τότε άρχισε να πέφτει σε παρακμή και η βιομηχανία του Τσανακλή και προς το τέλος της ζωής του – πέθανε το 1932 – είχε κάποιο πρόβλημα ασθένειας και δεν μπορούσε πια να διευθύνει τις εταιρείες του”.
Η ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΕΞΑΓΟΡΑΣΕ ΤΗΝ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΟΥ ΤΣΑΝΑΚΛΗ
Μετά τον θάνατό του η περιουσία του θα περάσει στη διαχείριση της ανιψιάς του που ήταν κληρονόμος του και στον γαμπρό του, που ήταν από την Μάνη. Ο γαμπρός του θα εγκαταλείψει το διπλωματικό σώμα, για να αφοσιωθεί στις επιχειρήσεις του Τσανακλή. Όμως, όπως αναφέρει ο κ. Ριτζαλέος, “είχε δει ότι δεν υπήρχε μέλλον στην καπνοβιομηχανία, οπότε πούλησε το εργοστάσιο στην μεγάλη ελληνική εταιρεία Παπαστράτος, η οποία το κράτησε κάποια χρόνια. Όμως το έχασε μετέπειτα γιατί εθνικοποιήθηκε, καθώς το καινούριο καθεστώς του Νάσερ μετά το 1952 πήρε όλες τις ξένες επιχειρήσεις στα χέρια του”.
ΑΜΠΕΛΩΝΑΣ ΝΕΣΤΩΡΑ ΤΣΑΝΑΚΛΗ
Το ίδιο συνέβη και με την αμπελουργία, όπως αναφέρει ο κ. Ριτζαλέος “την οποία ο κληρονόμος του Τσανακλή σκέφτηκε να την εισάγει στο χρηματιστήριο του Καΐρου και να βάλει και Αιγύπτιους διευθυντές μήπως και καταφέρει να την σώσει. Τότε υπήρχε άνοδος του εθνικισμού στην Αίγυπτο και ήθελαν να αφαιρέσουν τα πρωτεία της οικονομίας από τους ξένους επιχειρηματίες, γιατί τόσο ο Τσανακλής όσο και ο γαμπρός του, είχαν ελληνική υπηκοότητα. Ο Τσανακλής για 30 χρόνια προσπάθησε να κάνει εύφορη μια περιοχή, η οποία ήταν εντελώς άγονη, έρημος μεταξύ Καΐρου και Αλεξάνδρειας.
Όλοι τον έλεγαν τρελό, ξόδεψε πάρα πολλά λεφτά, υπολογίζονται γύρω στις 300 χιλιάδες αιγυπτιακές λίρες. Όμως τα κατάφερε και προς το τέλος της ζωής του είδε το πρώτο κρασί και το ευχαριστήθηκε”. Η αμπελουργία του Τσανακλή θα εθνικοποιηθεί την δεκαετία του ’60, μαζί με όλες τις ελληνικές εταιρείες με οινοπνευματώδη ποτά. Το 2002 οι αμπελώνας που δημιούργησε ο Νέστωρας Τσανακλής θα περιέλθουν στα χέρια ενός Ολλανδικού κολοσσού. Όπως μας πληροφορεί ο κ. Ριτζαλέος, “επένδυσε πολλά χρήματα, ονόμασε όλα αυτό το project αμπελώνα Τσανακλή για να τιμήσει τον Τσανακλή. Σήμερα λέγεται αμπελώνας Τσανακλή και παράγει τα καλύτερα κρασιά στην Αίγυπτο. Μάλιστα έχουν ιδρύσει και ένα μουσείο, που δείχνει την ιστορία του αμπελώνα από το 1882 όταν ο Τσανακλής αγόρασε τις εκτάσεις στην Αίγυπτο μέχρι και σήμερα”.
Αυτά και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Νέστωρα Τσανακλή ακούστηκαν στη διάρκεια της εκδήλωσης, όπου ομιλητής ήταν και ο Βασίλης Αϊβαλιώτης, γραμματέας του ΔΣ ΠΑΚΕΘΡΑ, ο οποίος ανέλυσε το θέμα της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης του Νέστωρα Τσανακλή σε όλο τον κόσμο.
