Φημισμένη η αλεξανδρινή Κορνίς, φημισμένες και οι παραλίες της: Sporting, Chatby, Sidi-Gaber, Stanley, Sidi-Bishr, Γλυμενόπουλου… Θάλασσα, άμμος, αγέρας… Αναμνήσεις ελληνικές, γαλλικές, αγγλικές, ιταλικές, μαλτέζικες, αιγυπτιακές… Αναμνήσεις που ακουμπούν στον 19^ο αιώνα και ξεδιπλώνουν στον 20^ο… Άντρες στην αρχή, άντρες και γυναίκες ξεχωριστά κατόπιν, άντρες και γυναίκες μαζί μετά, άντρες και ¨κουκουλωμένες¨ γυναίκες σήμερα… Καμπίνες ξύλινες αρχικά, καμπίνες κτιστές ύστερα, ομπρέλες και σεζλόνγκ στις μέρες μας…

Ας ταξιδέψουμε λοιπόν στο χρόνο και πάνω σε βαρκούλες από χαρτιά εφημερίδων ας αγναντέψουμε τις πλαζ της Αλεξάνδρειας:

Περί τα μέσα της δεκαετίας του ΄30 λοιπόν, επιτράπηκαν και στις αλεξανδρινές πλαζ τα μπαιν-μιξτ, τα μικτά λουτρά, με απλά λόγια δηλαδή το να μπορούν άνδρες και γυναίκες να κάνουν μπάνιο μαζί.

Έτσι, η αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ταχυδρόμος¨ ζητά στα 1924 από το φιλόλογο Αλέξανδρο Κάσδαγλη να γράψει για τη νέα αυτή ονομασία. Τα λεγόμενα του αξίζει να αναδημοσιευτούν σ΄ αυτήν την αναδρομή μας, αφού μέσα από ιστορικές αναφορές, αναδύεται ανεπαίσθητα το άρωμα μιας μακρινής εποχής:

¨Φίλε κύριε συντάκτα, ζητείτε παρ΄ εμού γνώμην επί της ονομασίας των εις κοινήν χρήσιν ανδρών και γυναικών επιτρεπομένων λουτρών.

Παρά μεν Ιουλίω Πολυδεύκει (Ονομαστικόν Ζ΄ 66) γίνεται λόγος περί ανδρών λουομένων μετά γυναικών, αλλά ουδεμία παρ΄ αυτώ απαντά ονομασία προσαρμοζομένοι τοις κοινοίς τούτοις λουτροίς.

Παρά δε του Πλινίου (Hist. Nat. Γ΄12 & 54) γιγνώσκομεν ότι το έθιμον τούτο παρά τοις Ρωμαίοις ανεκτόν, απηγορεύθη μεν υπό του Αδριανού και του Μάρκου Αυριλίου Αντωνίνου, κατηργήθη δε υπό του Αλεξάνδρου Σεβήρου, απαγορεύσαντος τα κοινά τοις ανδράσι και ταις γυναιξί λουτρά (balnea mixta), εκ ταύτης δε της ονομασίας προήλθεν η των bains mixtes εν τη γαλλική γλώσση.

Η υπό του καθηγητού κ. Κεραμοπούλου προτεινομένη ονομασία ¨ανδρόγυνα λουτρά¨ απαντά εν τη Παλατίνη Ανθολογία (Κεφ. Θ΄Επιδεκτικού 183) εν επιγράμματι πεποιημένη εις Ερμαφρόδιτον εν λουτρώ ιστάμενον: ¨Ανδράσιν Ερμής ειμί, γυναιξί δε Κύπρις ορώμαι, αμφοτέρων δε φέρω σύμβολα μοι τοκέων. Τούνεκεν ουκ αλόγως με τον Ερμαφρόδιτον έθεντο ανδρογύνοις λουτροίς παίδα τον αμφίβολον¨.

Αλλά το επίγραμμα τυγχάνει ον εκ των Αδήλων, ήτοι αδέσποτον, ημείς δε αγνοούντες το τε όνομα του ποιήσαντος και την εποχήν καθ΄ ην ο ποιήσας ήκμασεν, αδυνατούμεν ν΄ αποφανθώμεν αν η ονομασία αύτη τυγχάνη δόκιμος ή του πονηρού κόμματος.

Γνωστόν δ΄ ότι τα ονόματα ανδρόγυνος και γύνανδρος, ως ονόματα αποδίδονται κυρίως εις τον ερμαφρόδιτον, ως εκ αμφοτέρων των γενών συνιστάμενον, είτε δε και εις άλλας σημασίας εξέπεσον, αλλ΄ ως επίθετον εξηγούντες οι Άγγλοι λεξικογράφοι Lidell & Scott, ερειδόμενοι επί του άνω επιγράμματος, προσαρμόζουσιν αυτό εις τα εν χρήσει παρ΄ αμφοτέρων συγχρόνως των γενεών λουτρά, αλλ΄ ως είπομεν, προ παντός δέον να εξετασθή το υγιές ή το νοσηρόν της χρήσεως ταύτης, κυρίως δε υπό την επιθετικήν σημασίαν, υφ΄ ην εν των επιγράμματι εφαρμόζεται.

Οφείλομεν λοιπόν ν΄ αναζητήσωμεν επιθετικόν προσδιορισμόν και αναλογίαν συμβιβαζόμενον προς τα εντίμως και υγιώς παρ΄ ημίν υφιστάμενα. Εις των εμών φίλων, ιατρός την επιστήμην αλλά και δεινός περί την ελληνικήν, φρονεί ότι δυνάμεθα να ονομάσωμεν τα balnea mixta ¨διγενή λουτρά¨. Αλλά το επίθετο διγενής ουδέν άλλο σημαίνει κατ΄ Ευστάθιον (50-2) ή τα διπλού γένους όντα, ουδαμώς δε το εν χρήσει κοινόν εις αμφοτέρα τα γένη τυγχάνον.

Παρά Σοφοκλεί (Οιδ. Τυρ. Ι1281) έχομεν, ανδρί και γυναικί συμμιγή κακά, ήτοι κοινά εις αμφοτέρους κακά, φρονώ δε ότι επί τούτου ερειδόμενοι δυνάμεθα να είπωμεν δοκιμώτερον ¨συμμιγή λουτρά¨. Λέγω δε δοκιμώτερον, διότι το ¨συμμιγή¨ στηρίζεται επί δοκίμου κλασικού κειμένου, ενώ η ονομασία ¨ανδρόγυνα λουτρά¨ απορρέει εξ επιγράμματος αδεσπότου, ως δ΄ είπον ανωτέρω η λέξις ¨ανδρόγυνος¨ εξέπεσε και εις άλλας σημασίας παραβιάζουσας το πρέπον, εν δε τη Βυζαντινή Νομοθεσία κατήντησε να σημαίνη, ως παρ΄ ημίν, το συζυγικόν ζεύγος.

Δυνατόν τις να αντείπη ότι και το επίθετον ¨συμμιγή¨ δύναται να εμφαίνη τα πολλάς ιδιότητας έχοντα λουτρά. Εις τούτο ουδόλως αντιλέγω, αλλ΄ ως είπον, προτείνω τούτο ως ερειδόμενον επί του Σοφοκλείου κειμένου. Συνώνυμα του ¨συμμιγή¨ είναι το ¨σύμμικτα¨ και ¨μικτά¨. Το τελευταίον τούτο θα συνεταυτίζετο προσφορώτερον προς τε το λατινικόν mixta και το γαλλικόν mixtes, δια της χρήσεως δε του ¨μικτά λουτρά¨ θα παρελαμβάνομεν ακριβώς εκείνο, όπερ οι Λατίνοι παρ΄ ημών έλαβον. Θα ηδύνατο τις να ονομάση τα λουτρά ταύτα ¨κοινόλουτρα¨ και ίσως εις τούτο δεν θα ανθίστατο η πολλά παθούσα ¨κακομοίρα¨, δηλαδή η ημετέρα γλώσσα, ως κατήντησεν¨.

Μια εικοσαετία αργότερα, στα 1948, ο ¨Ταχυδρόμος¨ καταγράφει τους κανονισμούς που θα ίσχυαν τη χρονιά εκείνη στις αλεξανδρινές πλαζ, κανονισμοί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

¨Καθώς πλησιάζει η εποχή των θαλασσίων λουτρών, ο Διευθυντής του Δημαρχιακού τμήματος των πλαζ Αλεξανδρείας μας ανεκοίνωσε τους κατωτέρω κανονισμούς και πληροφορίας. Οι ενδιαφερόμενοι ας τα προσέξουν ιδιαιτέρως:

1. Τα γυναικεία μαγιό ¨Deux Pieces¨ θα απαγορευθούν εφέτος, όπως και κατά το παρελθόν έτος.
2. Η χρήσις μικρών λέμβων εκ ¨καουτσούκ¨ θα απαγορευθή επίσης.
3. Ουδεμία ρόχσα [άδεια] θα αποσύρεται εάν η αίτησις ανανεώσεως δεν γίνει εν καιρώ και εάν δεν περικλείη όλας τας απαιτουμένας λεπτομερείας.
4. Υφίσταται πάντοτε ο κανονισμός κατά τον οποίον ο επιθυμών να κτίση ιδιωτικήν καμπίναν δι΄ εξόδων του, δύναται να το πράξη εν τω πλαισίω πάντοτε των δημαρχιακών κανονισμών. Η ιδιοκτησία των καμπινών αυτών διαρκεί μόνον επί τριετίαν, μετά την παρέλευσιν της οποίας αύτη θα ανήκη εις την Δημαρχίαν.
5. Αυστηρά μέτρα θα ληφθούν όπως απαγορευθή εις τας πλαζ η κυκλοφορία των πλανοδίων πωλητών και των επαιτών.
6. Ο μισθός των ειδικών κολυμβητών-επιτηρητών [ναυαγοσωστών] της πλαζ ωρίσθη εις 4 λίρας μηνιαίως.
7. Όλαι αι ξύλιναι καμπίναι αι οποίαι μεταφέρονται κατά τον χειμώνα εκτός της πλαζ υπό της Δημαρχίας, θα αντικατασταθούν δια καμπινών κτιστών.
8. Σχέδιον απαγορεύον την εγκατάστασιν ιδιωτικών καμπινών εις τας παραλίας του Σιάτμπυ, Καμπ Σεζάρ και Ιβραημίας θα εφαρμοσθή κατά το προσεχές έτος. Αι καμπίναι αύται θα αντικατασταθούν υπό Δημαρχιακών¨.

Άλλοι καιροί, άλλα ήθη…

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ