Την 10η Οκτωβρίου 2004, την επομένη της εκλογής στον Θρόνο του Αγίου Μάρκου του Πατριάρχη Θεοδώρου Β΄, δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδας ανέφερε προφητικά για το νέο Αλεξανδρινό Προκαθήμενο: “Έχει γενική γνώση και άποψη πάνω στα προβλήματα του Πατριαρχείου – λατρευτικά, κοινωνικά, πνευματικά, ανθρωπιστικά, οικονομικά. Παράλληλα, έχοντας παρακολουθήσει πολλά διεθνή συνέδρια θρησκευτικού ενδιαφέροντος, είναι γνώστης και των ρευμάτων, των τάσεων, των ισορροπιών, των κινδύνων που αντιμετωπίζει η Ορθοδοξία στον κόσμο σήμερα. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Διότι το Πατριαρχείο δεν έχει μόνο πνευματικές, λειτουργικές, ιεραποστολικές, κοινωνικές προοπτικές. Έχει να αντιμετωπίσει και τα γενικότερα προβλήματα του Χριστιανισμού, τις σχέσεις με τις ομόδοξες Εκκλησίες αλλά και με τις άλλες θρησκείες, σε μια εποχή γενικών ανακατατάξεων, σε μια αραβική χώρα με μακρά ιστορία και παράδοση και σε μια Πόλη που αντικατοπτρίζει το μεγαλείο του Ελληνισμού και του Ελληνικού Πολιτισμού.”
Σήμερα και με την εμπειρία των δέκα πρώτων ετών της Πατριαρχίας του, γίνεται αντιληπτό ότι η συνεκτική ύλη των λόγων και των έργων του Μακαριωτάτου δεν είναι άλλη παρά η αξεδιάλυτη συμπόρευση πίστης και έργων αγάπης, καθώς “ἡ πίστις, ἐάν μή ἒχῃ ἒργα, νεκρά ἐστίν καθ΄ ἑαυτήν” (Ια. 2,17). Ωστόσο η πίστη καθίσταται ζώσα, μόνο εάν είναι “δι΄ ἀγάπης ἐνεργουμένη” (Γαλ. 5,6). Η αξεδιάλυτη αυτή συμπόρευση πίστης και έργων αγάπης μορφοποιήθηκε ως αδιαπραγμάτευτη ανάλωση στην προσφορά προς όλους όσους έχουν ανάγκη, κατ΄ εφαρμογή της ευαγγελικής περικοπής «μή ἀγαπῶμεν λόγῳ μηδέ γλώττῃ ἀλλ΄ ἐν ἒργῳ καί ἀληθείᾳ» (Α΄ Ιω. 3,18).
Το πλέριο αυτό πάντρεμα πίστης και έργων αγάπης, κατά την διαρρεύσασα δεκαετία της Πατριαρχίας του, κινήθηκε επί δύο αξόνων. Ο πρώτος συνέχεται με την αποστολική παράδοση της πρεσβυγενούς και παλαιφάτου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Δεν είναι άλλος από την πολυεύθυνο προσπάθεια διατήρησης και προβολής της βαρύτατης και πολύτιμης εκκλησιαστικής και θεολογικής κληρονομιάς είκοσι αιώνων. Διαθέτοντας και το θέλειν και το ενεργείν για την πραγμάτωση αγαθών σκοπών, ο Μακαριώτατος, με ακατάβλητη διάθεση και χωρίς αναβολές και βραδύτητες, αγρύπνως μερίμνησε για την εξεύρεση των αναγκαίων οικονομικών πόρων και αδιακόπως επέβλεψε την ολοκλήρωση σειράς σημαντικών έργων, συνεχίζοντας και επαυξάνοντας το ανακαινιστικό έργο των Προκατόχων του. Το έπραξε με γνώμονα την ενίσχυση της αυτογνωσίας του Δευτερόθρονου Πατριαρχείου της Ορθοδοξίας μέσα στον ιστορικό χωροχρόνο.
Περάτωσε σε σύντοµο χρονικό διάστηµα την ανακαίνιση του Πατριαρχικού Οίκου και του Ι.Ναού Ευαγγελισµού της Θεοτόκου στην Αλεξάνδρεια. Ανακαίνισε την Ι.Πατριαρχική Μονή Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου στην Αλεξάνδρεια, ενώ στο Κάιρο ανακαίνισε τον Ι.Ναό Αγ.Νικολάου και την Πατριαρχική Επιτροπεία Καΐρου και ευπρέπισε το ενδιαίτημα-κελί του Αγίου Νεκταρίου.
Εκσυγχρόνισε εκ βάθρων την ιστορική Πατριαρχική Βιβλιοθήκη και, σε συνεργασία με το Κέντρο Χειρογράφων της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, ξεκίνησε το τιτάνιο έργο συντήρησης και ψηφιοποίησης χειρογράφων κωδίκων της. Δημιούργησε Αρχαιολογικό Μουσείο στις ελληνορωμαϊκές υδατοδεξαμενές του Πατριαρχικού Οίκου και Σκευοφυλακείο στον πρώτο όροφο της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης.
Κορωνίδα της πολυδιάστατης ανακαινιστικής δράσης του Μακαριωτάτου συνιστά η αποκατάσταση του συγκροτήματος της αρχαίας Βασιλικής και Πατριαρχικής Μονής του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Κάιρο. Ο προϋπολογισμός του σολομώντειου αυτού έργου, που αναδεικνύει τον ιερό τόπο καταφυγίου της Αγίας Οικογένειας και φυλάκισης του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, έφθασε το ιλιγγιώδες ποσό των 6,5 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο δεύτερος άξονας της πατριαρχικής δραστηριότητας του Θεοδώρου Β΄ σχετίζεται με την ενεστώσα πραγματικότητα του Θρόνου του Αγίου Μάρκου και την ιεραποστολική κλήση των Αφρικανικών λαών “εἰς κοινωνίαν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ” (Α΄ Κορ. 1,9) από τη Μεσόγειο Θάλασσα στο βορρά έως το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος στο νότο, από το Κέρας της Ερυθραίας στην ανατολή έως το Πράσινο Ακρωτήριο στη δύση. Πολύτιμο στάθηκε για τον Μακαριώτατο το γεγονός ότι είχε ζήσει πολλά χρόνια ανάμεσα στους αφρικανικούς λαούς, είχε αποκτήσει σοβαρή γνώση των συνθηκών και είχε καλλιεργήσει πνεύμα μαθητείας για την κατανόηση των ανθρώπων, ήρεμη αυτοθυσία, χαρούμενο θάρρος και ανεξάντλητη υπομονή.
Ο ίδιος έχει πει χαρακτηριστικά: “Δεν έχω να παρουσιάσω περγαμηνές και κοσμικά διπλώματα, αλλά την προσφορά, τη διάθεση μου για να βοηθήσω όπως μπορώ, με όλες τις δυνάμεις της ψυχής μου, την αγάπη μου στους εμπερίστατους Αφρικανούς αδελφούς που πεινάνε, που διψάνε, που περιμένουν να τους δώσουμε ένα ρούχο να φορέσουν, ένα πιάτο φαγητό, ένα τετράδιο να μάθουν λίγα γράμματα, να τους μιλήσουμε για τον Χριστό και την Εκκλησία. Αυτό που έχει πραγματική ανάγκη σήμερα ο κόσμος, ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι η αγάπη και η διάθεση για προσφορά.”
Σε κάθε γωνιά της Αφρικής ιερούργησε και εγκαινίασε ναούς και παρεκκλήσια. Έδωσε σάρκα και οστά στην αλήθεια ότι ο τόπος συνάντησής μας με τον Χριστό δεν είναι άλλος από το πρόσωπο του αδελφού, του αδικημένου και του ξένου, που μας χρειάζεται. Παράλληλα μπόλιασε την Αφρικανική ψυχή με τα ήθη και τα έθιμα, την τιμή και τον λόγο, την πίστη και το φιλότιμο, την ντομπροσύνη και την παλικαριά, τη φιλοξενία και το σπλάχνος του Κρητικού. Μετάγγισε τις αρχές και τις αξίες του Ελληνισμού, όχι ως στεγανής εθνικής ταυτότητας, αλλά ως τρόπου σκέψης και ζωής των μετεχόντων της ελληνικής παιδείας.
Χωρίς να αφίσταται του πρωτεύοντος στόχου της μετάγγισης της Ορθοδοξίας στους αφρικανούς αδελφούς, ο Μακαριώτατος επισταμένως προώθησε την ιδέα της Ορθόδοξης Ιεραποστολής και ως φορέα αλλαγών στο περιβάλλον κοινωνικό σώμα. Και τούτο διότι πιστεύει πως η Ιεραποστολή δεν μπορεί να αδιαφορεί και να αποποιείται των ευθυνών της αναφορικά προς την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων των συνανθρώπων μας, στον βαθμό που μπορεί.
Έτσι οι δημιουργούμενοι ιεραποστολικοί πυρήνες εργάζονται, αναλόγως των μέσων που διαθέτουν και της βοήθειας που δέχονται, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της φτώχειας και της πείνας, να στηριχθούν ορφανά και χήρες, να βοηθηθούν άποροι ασθενείς, να δοθεί νερό σε εμπερίστατους ανθρώπους, να προαχθεί η μόρφωση απροστάτευτων παιδιών, να δοθεί καταφύγιο σε γέροντες που είναι εγκαταλελειμμένοι στο έλεος του Θεού, να ευαισθητοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος και την συνετή χρήση των φυσικών πόρων, να καλλιεργηθεί πνεύμα ειρήνης και καταλλαγής σε κοινωνίες πληγωμένες από εμφύλιες διαμάχες, να διασφαλιστεί ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως απαραίτητης προϋπόθεσης, ώστε οι πολυπολιτισμικές και πολυφυλετικές αφρικανικές κοινωνίες να θεμελιώσουν την ευημερία τους στη στερεά βάση όχι απλά της συνύπαρξης, αλλά της αλληλεγγύης και του αμοιβαίου σεβασμού, χωρίς αποκλεισμούς και στερεότυπα.
Έχοντας την ευθύνη της ανάπτυξης, του συντονισμού και της οργάνωσης των παραπάνω κατευθυντήριων γραμμών κοινωνικής, εκπαιδευτικής, υγειονομικής και εν γένει ανθρωπιστικής δράσης των ιεραποστολικών πυρήνων σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, ο Μακαριώτατος διέτρεξε και διατρέχει την Αφρική για να επιβλέψει τη λειτουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων, σχολών κατάρτισης σε πρακτικές τέχνες, κέντρων προώθησης εναλλακτικών τρόπων αγροτικής παραγωγής, ιατρείων και κλινικών, ιδρυμάτων για απόρους, για άτομα με ειδικές ανάγκες και για άγαμες μητέρες, ορφανοτροφείων, γηροκομείων, συσσιτίων. Με πίστη, πάθος, ακράδαντη πεποίθηση αλλά και ελπίδα εργάστηκε για τον εμπερίστατο και ταλαιπωρημένο, τον πεινασμένο και δυστυχισμένο, αυτόν που με μάτια δακρυσμένα και χείλη ματωμένα από τη δίψα και τη στέρηση περιμένει, περιμένει την ανακούφιση και την προσφορά της αγαπώσας του καρδιάς. Κοινός παρανομαστής όλης αυτής της ανθρωπιστικής του προσπάθειας είναι ο άνθρωπος, ως πλήρης και τέλεια εικόνα του Θεού, πέρα από σύνορα, φυλή και χρώμα, χωρίς διακρίσεις και χωρίς προαπαιτούμενα.
Αν πρέπει να συγκεφαλαιώσει κάποιος δέκα χρόνια πολύμοχθης και όμορφης διακονίας θυσιαστικής αγάπης, χωρίς μέση οδό, προς δόξα Χριστού και να επισημάνει ένα και μόνο χαρακτηριστικό της δράσης του Πατριάρχη Θεοδώρου Β΄, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο παρά η ανθρωπιά που κρύβει μέσα του. Ανθρωπιά που δεν γνωρίζει στενόψυχους υπολογισμούς, αψηφά τα πάντα, είναι εφευρετική, πολυμήχανη, ριψοκίνδυνη, αποφασιστική. Ανθρωπιά που ενέχει την ανιδιοτέλεια, τη θυσία, τη διαρκή ταύτιση με τον άλλο, ως κατ΄ εἰκόνα Θεού ύπαρξη. Ανθρωπιά που συνδυάζει τη ρώμη και την ομορφιά και κρύβει αληθινό μεγαλείο ψυχής στον ανηφορικό δρόμο της δυναμικής μεταχάλκευσης του κατ΄ εἰκόνα σε καθ΄ ὁμοίωσιν Θεού. Εις έτη πολλά Μακαριώτατε!
Αρχιμ.Απόστολος Τριφύλλης
Διευθυντής Ιδιαιτέρου Γραφείου της Α.Θ.Μ.
