Ένας ανεκτίμητος ιστορικός και φιλολογικός θησαυρός, το Αρχείο Καβάφη, βρίσκεται εδώ και ένα χρόνο κάτω από την ομπρέλα προστασίας του Ιδρύματος Ωνάση. Η ενέργεια στην οποία προχώρησε το Ίδρυμα στις αρχές του 2013 αποτέλεσε ενέργεια εθνικής σημασίας, η οποία σηματοδότησε μία νέα σελίδα στην πορεία του αρχείου του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή.
Στόχοι του Ιδρύματος ήταν, και παραμένουν, να αποτελέσει το Αρχείο σημείο αναφοράς και ανοικτής πρόσβασης για το ευρύ κοινό και, επιπλέον, να αναδειχθεί ο διεθνής χαρακτήρας της ποίησης και της προσωπικότητας του Καβάφη. Επιδίωξη του Ιδρύματος είναι, επίσης, να προσελκύσει τις νεότερες γενιές με μια σύγχρονη προσέγγιση του έργου του Καβάφη, καθώς και με την αξιοποίηση των νέων μέσων.
Το Αρχείο Καβάφη αποτελεί μοναδική περίπτωση στα ελληνικά γράμματα, αφού και ο ίδιος ο ποιητής είχε φροντίσει να οργανώσει με μοναδικό τρόπο τα ανυπολόγιστης αξίας χειρόγραφα αλλά και προσωπικά αντικείμενά του, έχοντας κατά νου τους μελλοντικούς ερευνητές του έργου του. Πιο συγκεκριμένα, το Αρχείο που απέκτησε το Ίδρυμα περιλαμβάνει: ποιήματα (πρωτότυπα, μεταφράσεις, σχόλια σε ποιήματα κ.λπ.), πεζά λογοτεχνικά και φιλολογικά κείμενα, ιδιωτικά κείμενα (αλληλογραφία, ημερολόγια, δημόσιος και κοινωνικός βίος κ.λπ.), το Αρχείο της Αλεξανδρινής Τέχνης (του περιοδικού που εξέδιδε ο ποιητής), καθώς και το Αρχείο Σεγκόπουλου (αρχειακά κατάλοιπα σχετικά με τον Καβάφη του κληρονόμου του, Αλέκου Σεγκόπουλου, και της συζύγου του, Ρίκας Σεγκοπούλου, πρώτης επιμελήτριας του αρχείου).
Το παλαιότερο δείγμα της συλλογής είναι μια επιστολή του Γεώργιου Καβάφη, θείου του ποιητή, χρονολογούμενη από το 1850, με την οποία στέλνει στην Αλεξάνδρεια τον πατέρα του Κωνσταντίνου για να διευθύνει την εκεί οικογενειακή επιχείρηση.
Στην κατοχή του Ιδρύματος Ωνάση πέρασε όλος ο πλούτος του αρχείου του ποιητή, το οποίο συνιστά το μεγαλύτερο κλειστό σύνολο αρχειακών τεκμηρίων για τον βίο και το έργο του. Το αρχείο που οργάνωσε ο ίδιος ο Καβάφης αποτελεί έργο ακριβολογίας και συνιστά κύριο μέσο αυτοπροσδιορισμού του. Το Αρχείο Καβάφη σήμερα περιλαμβάνει έντυπο και ψηφιοποιημένο υλικό, καθώς και ιστότοπους.
Το ιστορικό
Το Αρχείο Καβάφη, πρωτοποριακό στα γράμματα όπως και ο ίδιος ο ποιητής, τακτοποιήθηκε από τον ίδιο. Το 1963, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Κ. Π. Καβάφη, ο κληρονόμος του ποιητή, Αλέκος Σεγκόπουλος, εμπιστεύτηκε στον Γ. Π. Σαββίδη την επιμέλεια και την έκδοση όλου του Αρχείου Καβάφη.
Ο Γ. Π. Σαββίδης επιμελήθηκε με υποδειγματικό τρόπο την έκδοση των «Ανέκδοτων» ποιημάτων από το Αρχείο Καβάφη το 1968, και στη συνέχεια έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς φιλολόγους να δημοσιεύσουν ανέκδοτο υλικό, με αποκορύφωμα την έκδοση των «Ατελών» ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη από την Renata Lavagnini το 1994. Ο κληρονόμος του Γ. Π. Σαββίδη, Μανόλης Σαββίδης, συνέχισε αυτή την πρακτική, με αποκορύφωμα την έκδοση του πρώτου τόμου των «Πεζών» του Κ. Π. Καβάφη από τον Μιχάλη Πιερή και της «Βιβλιοθήκης Κ. Π. Καβάφη» από τη Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού το 2003.
Ο Γ. Π. Σαββίδης και ο Μανόλης Σαββίδης όχι μόνο διαφύλαξαν την ενότητα του Αρχείου Καβάφη που παρέλαβαν, αλλά σε μεγάλο βαθμό το αποκατέστησαν, ανακτώντας χειρόγραφα και άλλο υλικό που είχε αποσπαστεί, και το προίκισαν με αντικείμενα όπως το αυθεντικό γραφείο του ποιητή, με έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις, ιστοσελίδες κ.λπ. Έτσι, το Αρχείο Καβάφη μάς παραδίδεται σήμερα πιο άρτιο και πιο πλήρες παρά ποτέ.
Αξιοποίηση του Αρχείου Καβάφη από το Ίδρυμα Ωνάση
Στόχος του Ιδρύματος Ωνάση είναι να καταστήσει το Αρχείο σημείο αναφοράς για κάθε ενδιαφερόμενο. Επενδύοντας στην ψηφιακή του ανάπτυξη στοχεύει στην προσβασιμότητα του σε όλους, και όχι μόνο στον χώρο της επιστημονικής κοινότητας. Επίσης, το Ίδρυμα Ωνάση έχει δώσει έμφαση στη διεθνή διάσταση του έργου του Κ. Π. Καβάφη.
Σε χώρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών εκτίθενται επί μονίμου βάσεως προσωπικά αντικείμενα και χειρόγραφα του Αλεξανδρινού ποιητή. Τα εκθέματα θα εναλλάσσονται και η μελέτη του τρόπου παρουσίασής τους θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες μουσειολογικές πρακτικές και προσεγγίσεις. Η Στέγη, πιστή όπως πάντα στην εκπαιδευτική της αποστολή, έχει προχωρήσει ήδη στην περαιτέρω αξιοποίηση του Αρχείου Καβάφη, σχεδιάζοντας προγράμματα για κοινό όλων των ηλικιών.
(Πηγή: Περιοδικό Ιδρύματος Ωνάσση «ΑΩ», Τεύχος 58)
